رایحه وصل

کد پیشواز ایرانسل : 711104 تا 711107

کد پیشواز همراه اول : 43416 / 43417 / 43418 / 43419 / 43420 / 43421

متن نوا:

ندیدم شهی در دل آرایی تو

به قربان اخلاق مولایی تو

تو خورشیدی و ذره پرور ترینی

فدای سجایای زهرایی تو

نداری به کویت ز من بی نواتر

ندیدم کریمی به طاهایی تو

نداری گدایی به رسوایی من

ندیدم نگاری به زیبایی تو

نداری مریضی به بد حالی من

ندیدم دمی چون مسیحایی تو

نداری غلامی به تنهایی من

ندیدم غریبی به تنهایی تو

نداری اسیری به شیدایی من

ندیدم کسی را به آقایی تو

امید غریبان تنها کجایی؟

چراغ سر قبر زهرا کجایی؟

تجلی طه ، گل اشک مولا ، دل آشفته ی داغ آن کوچه ی غم

گرفتار گودال خونین ، دل افگار غم های زینب ، سیه پوش قاسم

عزادار اکبر گل باغ لیلا ، پریشان دست علم گیر سقا

نفس های سجاد ، نواهای باقر ، دعاهای صادق

کس بی کسی های شب های کاظم

حبیب رضا و انیس غریب جواد الائمه

تمنای هادی ، عزیز دل عسکری ، پس نگارا بفرما کجایی.. کجایی.. کجایی..

دلم جز هوایت هوایی ندارد

لبم غیر نامت نوایی ندارد

وضو و اذان و نماز و قنوتم

بدون ولایت بهایی ندارد

دلی که نشد خانه ی یاس نرگس

خراب است و ویران صفایی ندارد

بیا تا جوانم  بده رخ نشانم

که این زندگانی وفایی ندارد..

دمش حیدری این کارش چنتا لایک داره.

ای اهل کوفه رحمی این طفل جان ندارد

خـواهد کـه آب گـویــد امـــا زبــان نـــدارد

دیـشـب به گــاهواره تا صـبح نــاله میــزد

امـروز کـه تـر کـنـد لـب دور دهـان نـــدارد

رخ مثل برگ پاییز لب چون دو چوبه خشک

ایــن غـنچـۀ بـهـاری غـیــر از خـزان نــدارد

ای حـرمـله مکش تیر یکسو فکن کمان را

یـک بـرگ گـل کـه تـاب تـیـر و کـمان ندارد

شـمشـیر اوسـت آهـش فـریـاد او تلـظُی

جـانـش بـه لـب رسـیـده تـاب بـیـان ندارد

مـنـت بـه مـن گـذاریــد یک قطره آب آریـد

بـر کـودکـی کـه در تن جز نیمه جان ندارد

بـا مـن اگـر بـجـنـگیــد تا کــشـتنم بحنگید

ایـن شـیـر خـواره بر کـف تیـغ سنان ندارد

مـادر نـشـستــه تنــها در خیـمه بین زنها

جـز اشـک خـجـلـت خـود آب روان نــدارد

تـا بـا خـدنگ دشمن روحش زند پر از تن

جـز شـانـۀامـامـش دیـگــر مـکـان نــدارد

(میثم) به حشر نبود غیر از فغان و آهش

آنـکـو از ایـن مـصـیبـت آه و فـغـان نـدارد

مهدوی:

به طاها به یاسین 1: 411257

به طاها به یاسین 2: 411258

به طاها به یاسین 3: 411259

به طاها به یاسین 4: 411260

به طاها به یاسین 5: 411261

العجل مولا مولا 1: 411278

العجل مولا مولا 2: 411279

دل آرامم: 411283

دل غم دیده: 411280

ای غریب غمین: 411282

ادامه »

اگر از کسی که طلبه شده بپرسید:«چرا طلبه شدی؟»

شاید با کمی مکث به شما جواب بده:توفیقی بود که خدا به من داد.

یا بگه احساس نیاز کردم.

یا بگه طلبگی رو تنها راه رسیدن به اهدافم می دونستم.

اما جدای از همه ی این جواب ها؛باز خوانی این سوال حتی بعد از این که سالها از طلبگیمون بگذره نیازه.

چون برای حرکت کردن نیاز به انگیزه هست و تکرار جواب این سوال،انگیزه رو هم زیاد می کنه.

……………..

تو این دنیا که همه ی عواملش دست به دست هم دادن تا طلبه ی امام زمان (عج)رو از تصمیمش دل سرد کنن،شاید این بهانه ای برای دلگرمی مان باشد.

…………….خدایا شوق طلبگی دارم شعور طلبگی عنایت کن

نيكى به والدين در آينه قرآن و حديث

نيكى و احسان به ديگران, صفتى پسنديده و ممدوح است كه هم از نظر عقل و هم از نظر عرف مورد تأييد است. همه جوامع بشرى براى اين صفت خداپسندانه, اهميت خاصى قائلند و فاعل آن را محترم مى شمارند. در اين ميان, البته بعضى نيكى ها اهميت دو چندان دارد, كه نيكى به پدر و مادر از جمله آنهاست.

خداوند در قرآن بيش از 23 بار صراحتاً و يا ضمناً انسان ها را به احسان و نيكى به پدر و مادر امر فرموده است. 1 ائمه معصومين& نيز در سخنان و گفتار خود را به اين فضيلت مهم سفارش و تأكيد فرموده اند. حضرت على(ع) فرمود: (برّ الوالدين من اكرم الطباع; نيكى به پدر و مادر, ارزش مندترين خلق هاست. )2

پيامبر اكرم(ص) در پاسخ مردى كه از حقوق والدين پرسيده بود, فرمود: (هما جنّتك و نارك;3 پدر و مادر, بهشت و جهنم تو هستند; بهشت در رضاى آنها و دوزخ در خشم آنهاست. )
حضرت رضا(ع) فرمود: از پدرت اطاعت كن و نسبت به او مراتب نيكى و تواضع و خضوع و تكريم را معمول دار… خداوند در قرآن شريف حق پدر و مادر را قرين حق خود قرار داده و فرموده است: شكر گزار من و شكر گزار پدر و مادرت باش كه برگشت همه به سوى من است. 4

هميشه مونس و يارم پدر بود
به وقت رنج, غمخوارم پدر بود
چو پروانه پر و بالم اگر سوخت
ولى شمع شب تارم پدر بود
طريق زندگى آموخت بر من
به هر سختى مدد كارم پدر بود

* * *
آبروى اهل دل از خاك پاى مادر است
هر چه دارند اين جماعت از دعاى مادر است
آن بهشتى را كه قرآن مى كند توصيف آن
صاحب قرآن بگفتا زير پاى مادر است

نيكى به والدين در اديان آسمانى
لزوم نيكى به والدين, اختصاص به شريعت اسلام ندارد, بلكه در طول تاريخ و در شرايع آسمانى همواره مورد تأكيد قرار گرفته است. قرآن در سوره بقره, آيه 83 وجوب احسان به والدين را پيرو عبادت خداوند, جزء پيمان ها و وظايف حتمى بنى اسرائيل شمرده است.

حضرت نوح (ع) براى پدر و مادر خود چنين دعا مى فرمايد (رب ّ اغفرلى و لوالدى ّ و لمن دخل بيتى مؤمناً و للمؤمنين و المؤمنات و لا تزد الظّالمين الاّ تبارا;5 خدايا! مرا و پدر و مادرم را و هر كه با ايمان وارد خانه من مى شود و نيز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بيامرز و ستم كاران را جزء بر هلاك و عذابشان ميفزاى. )

امام صادق(ع): فرمود: موسى بن عمران(ع) در بين مناجات با پروردگار خويش ناگهان مردى را زير سايه عرش خدا ديد, عرض كرد: پروردگارا! اين مرد كيست كه عرش تو سايه بر وى افكنده است؟ خطاب رسيد كه اين مرد, داراى دو صفت حميده است: به پدر و مادر خود نيكى مى كند و براى سخن چينى گام برنمى دارد. 6

نقل است روزى حضرت داوود(ع) هنگام قرائت قسمتى از كتاب (زبور) دلش شكست و منقلب شد. در آن حال كمى به خود باليد و گفت: در دنيا از من عابدتر نيست. همان ساعت به او وحى شد: برو بالاى كوه, كشاورزى را ببين كه هفتصد سال مرا عبادت مى كند و از گناهى كه انجام داده از درگاه من عذر مى خواهد, در صورتى كه آن عمل نزد من گناه نبوده است. او روزى در پشت بام راه مى رفت كه مختصر خاكى از پشت بام بر روى مادرش ريخت و اينك مدتى است كه به حساب اين گناه در درگاه ما مى نالد, برو او را به مغفرت و آمرزش من بشارت بده.

داوود (ع) به كوه رفت, ديد مردى لاغر اندام كه بر اثر عبادت, استخوان هايش در آمده, مشغول نماز است. وقتى از نماز فارغ شد, بر او سلام كرد. او جواب سلام داوود(ع) را داد و پرسيد: تو كيستى؟ حضرت داوود(ع) فرمود: من (داوود) نام دارم. گفت: اگر مى دانستم كه تو داوود هستى, جواب سلام تو را نمى دادم, به دليل آن لغزشى كه از تو سر زده است. اينك كه به كوه بالا آمده اى, استغفار كن. به خدا سوگند, روزى به پشت بام رفتم, بر اثر عبور, مختصرى خاك بام بر سر مادرم ريخت, اينك هفتصد سال است كه در اين وضع هستم, نمى دانم مادرم از من راضى شده يا نه, با اين حال استغفار مى كنم, به دليل اين كه شايد او از من راضى نشده باشد. 7

خداوند به موسى وحى نمود: همانا كسى كه به پدر و مادر نيكى كند و مرا رها كند, اسم وى را نيكوكار بنويسم و كسى كه مرا نيكى كند و پدر و مادرش را واگذارد, وى را عاق نويسم. 8

نكاتى چند در باره احترام به والدين
گر چه عواطف انسانى و مسئله حق شناسى به تنهايى, لزوم احترام نمودن به والدين را بيان مى كند, ولى از آن جا كه اسلام حتى در مسائلى كه عقل مستقلاً مى تواند داورى و قضاوت كند يا عاطفه آن را به وضوح در مى يابد, سكوت روا نمى دارد; بلكه به عنوان تأييد و تأكيد دستوراتى را صادر مى كند. ما در اين جا با توجه به آيات قرآن و روايات معصومين& احترام به والدين و مسائل و زواياى مربوط به آن را در قالب چند نكته بيان مى كنيم.

نكته اول:
در چهار سوره از قرآن كريم, نيكى به والدين بلا فاصله بعد از مسئله توحيد قرار گرفته است. اين هم رديف بودن, بيانگر اين است كه اسلام تا چه حد براى پدر و مادر احترام قائل است. آن چهار سوره عبارت اند از: بقره, آيه 83; نساء, آيه 36; انعام, آيه 151; لقمان, آيه 41.
تأكيد قرآن بر ذكر احسان و مراعات پدر و مادر در سطح توحيد و نفى شرك, و عبادت و پرستش و شكر نعمت هاى الهى, به روشنى اين مطلب را ثابت مى كند كه عدم رعايت حق آنان, بزرگ ترين گناه پس از شرك به خداوند است و لذا آن را در (سوره اسراء) در رديف گناهان كبيره ذكر فرموده است.

نكته دوم:
خداوند در اين آيات, نوع خاصى از تجليل و احترام را ذكر نفرموده, بلكه انسان را به رعايت حال پدر و مادر و احسان به آنها دعوت كرده است. نتيجه اين كه هر گونه احترام و نيكى به پدر و مادر, دستور خداوند است و هرگز مقيد به حدودى نيست به جز قدرت و امكان از نظر عقلى و شرعى; به اين معنا كه هر چه انسان در توان دارد, بايد براى پدر و مادرش انجام دهد و مضايقه و كوتاهى نكند.

نكته سوم:
اين احسان و خيرخواهى و خدمت به پدر و مادر را بايد به عنوان تشكر و سپاس از زحمات طاقت فرساى آنان انجام دهد و گمان نكند كه در حق آنان تفضل مى كند و يا بر آنها منت بگذارد. در باره اين نكته, چند مطلب قابل توجه است:

1 ـ حق پدر و مادر به حدى بزرگ و زياد است كه هرگز انسان نمى تواند تمام و كمال زحمات و محبت هاى آنان را جبران كند.

2 ـ انسان بايد همواره خود را در انجام شكر واقعى, مقصر بداند; هم چنان كه در انجام شكر الهى. آن گونه كه سزاوار نعمت هاى بى كران اوست, همه انبيا و اوليا قاصرند و ديگران نه تنها قاصرند, بلكه مقصّرند.

3 ـ همان گونه كه در شكر نعمت هاى الهى نبايد به زبان و تعظيم اكتفا كرد, بلكه بايد با اطاعت و عمل نيز خدا را سپاس گفت, در مقابل الطاف و محبت هاى پدر و مادر هم بايد عملاً تشكر كرد و آنچه را كه سزاوار مقام آنان است; از احترام و خدمت و كمك به عنوان تشكر, دريغ نكرد.

4 ـ شكر الهى, خود يك نعمتى است كه باز هم نياز به شكر دارد و همچنين است توفيق در انجام خدمت و تشكر عملى از مقام پدر و مادر.

نكته چهارم:
خداوند متعال دستورات خاصى را به فرزندان پدر و مادرى كه به سن پيرى رسيده اند, صادر فرموده است: (و به پدر و مادر نيكى كنيد. هرگاه تا تو زنده هستى و هر دو يا يكى از آن دو سالخورده شوند, آنان را ميازار و به درشتى خطاب مكن و با آنان به اكرام سخن بگو. در برابرشان از روى مهربانى سر تواضع فرود آور و بگو: اى پروردگار من! همچنان كه مرا در خردى پرورش دادند, بر آنها رحمت آور. )9

نكته پنجم:
در برخى آيات, پدر و مادر را در صدر كسانى قرار داده كه بايد به آنها كمك شود: خداوند به پيامبر مى فرمايد: در پاسخ كسانى كه از تو مى پرسند چه انفاق كنيم؟ بگو: (هر چه از خير انفاق مى كنيد, به پدر و مادر و خويشان نزديك و يتيمان و فقيران و درماندگان انفاق كنيد. )10
نكته ششم: در وقت دعا و نيايش نبايد والدين را فراموش كرد. حضرت ابراهيم(ع) در دعاى خويش مى فرمايد: (پروردگارا! آن روز كه حسابرسى بر پا مى شود, بر من و پدر و مادرم و همه مؤمنان ببخشاى. )11

تواضع در برابر والدين
خفضِ جناح (تواضع) چند بار در قرآن آمده است, ولى (جناحَ الذُّل) فقط يك بار آورده شده و آن هم مربوط به پدر و مادر است: (و اخفض لهما جناح الذل من الرحمة. )12
به گفته لغت شناسان, تواضع دو گونه است: گاهى تواضع, انسان را پست مى كند ; مانند تواضع در برابر مستكبران و گردنكشان, و گاهى انسان را بالا مى برد; مانند تواضع در برابر مؤمنان, پدر و مادر, معلم و امثال آنها. در چنين مواردى, تواضع را خفض جناح مى گويند. جناح به معناى بال پرنده است و خفض جناح, اين معنا را به ذهن تداعى مى كند كه تواضع به انسان بال مى دهد و با آن به اوج رفعت مى رسد. خداوند به پيامبرش امر فرموده است: (و اخفض جناحك لمن اتّبعك من المؤمنين;13 در برابر هر يك از مؤمنان كه از تو پيروى مى كند, بال فروتنى فرود آر. )
(ذل ّ) به معناى نرمى و تسليم است و در موردى به كار برده مى شود كه امرى از روى قهر و غلبه بر كسى وارد شود. گويا انسان خود را در برابر پدر و مادر, مقهور و مغلوب مى بيند. با اين كه آنها به او نيازمندند, اما مانند يك برده يا اسير در برابر آنان با تواضع و فروتنى اوامرشان را اطاعت مى كند.
به هر حال اين (جناح ذل ّ) از روى رحمت و عطوفت است نه از روى ترس و يا احتياج, زيرا پدر و مادر, سالخورده و در دوران نيازمندى اند و ترس از آنان و يا احتياج به آنها موضوعيت ندارد.

علل ذكر نيكى به والدين بعد از وجوب عبادت پروردگار
فخر الدين رازى مى گويد: به چند دليل, بعد از وجوب عبادت پروردگار, نيكى به پدر و مادر ذكر شده است:

1 ـ نعمت هاى پروردگار, بالاترين نعمت ها بر بنده است و بعد از پروردگار عالم, پدر و مادر كه ريشه و سبب وجود فرزند هستند, نعمت هاى برتر عالم مى باشند. پس شكر اوّلين نعمت (خداوند) و بعد از آن, شكر نعمت هاى برتر عالم (پدر و مادر) واجب است.

2 ـ خداوند, مؤثر حقيقى در وجود انسان و پدر و مادر, مؤثر وجود او در ظاهر (طبيعت) هستند, پس آن جا كه نام مؤثر حقيقى ذكر شده, بعد از آن مؤثر ظاهرى را آورده است.

3 ـ خداوند در مقابل نعمت هاى خود, از بنده چيزى نمى خواهد, پدر و مادر نيز در مقابل نعمت خود از فرزند چيزى طلب نمى كنند (نه طلب مالى و نه طلب ثوابى) لذا اين نعمت آنها شبيه نعمت خداوند است.

4 ـ خداوند نعمت خود را از بنده اش دريغ نمى دارد, اگر چه بدترين گناهان را انجام داده باشد. همچنين است جاى پدر و مادر كه نعمت و فداكارى خود را از كودكشان دريغ نمى دارند, هر چند به آنها بد كرده باشد.

5 ـ پدر مهربان در مال فرزندش تصرف مى كند تا سود بيشترى عايد وى شود و از ضايع شدن مال او جلوگيرى مى كند. خداوند نيز در اعمال عبادى بنده خود تصرف مى كند و آن را از آفات دور مى سازد و عملش را زيادتر مى نمايد, زيرا خود فرموده است: مَثَل كسانى كه در راه خدا انفاق مى كنند مانند دانه گندمى است كه هفت خوشه از آن مى رويد و در هر خوشه, صد دانه گندم وجود دارد.

6 ـ نعمت وجود خداوند, بالاتر از نعمت والدين است و اين امر, با دليل و برهان ثابت و معلوم مى گردد. اگر چه نعمت والدين نيز معلوم و مشهود است, اما رجحان با نعمت پروردگار است; از اين رو نعمت والدين پس از نعمت خدا ذكر شده است. 14

حقوق والدين
از اربعين سليمانى نقل شده كه والدين را بر فرزند, هشتاد حق است: چهل, در حال حيات ايشان و چهل, در حال ممات آنها. اما آن چهل كه در حال حيات است, ده تا به تن, ده تا به زبان, ده تا به دل و ده تا به مال است.

آن ده كه به تن است, عبارت است از:
1 ـ به آنان خدمت كند, زيرا حق تعالى فرموده است: (و اخفض لهما جناح الذّل ّ من الرّحمه)15;
2 ـ حرمتشان را نگه دارد;
3 ـ جلو ايشان ننشيند;
4 ـ فرمان آنها را اگر شرع نهى نكرده, انجام دهد و از نهيشان, اگر واجب نيست, خوددارى كند;
5 ـ روزه مستحبى را با اجازه آنان بگيرد;
6 ـ چون ظاهر شوند, برخيزد و تا اجازه ندهند ننشيند;
7 ـ بى رضاى ايشان به سفر (غير واجب عينى) نرود;
8 ـ در وقت راه رفتن, پشت سر آنان حركت كند;
9 ـ هميشه با مهربانى به آنان بنگرد;
10 ـ همواره آماده خدمت كردن به آنان باشد.

اما آن ده حق كه به زبان است, عبارت اند از:
1 ـ با آنان به نرمى سخن بگويد;
2 ـ صداى خود را بر آنها بلند نكند;
3 ـ گستاخى و پر چانگى نكند;
4 ـ آنان را به نام نخواند, بلكه مثلاً بگويد پدر جان, پدر بزرگوارم;
5 ـ سخن ايشان را قطع نكند;
6 ـ گفته ايشان را رد نكند;
7 ـ به امر و نهى, آنان را خطاب نكند;
8 ـ هميشه آنان را دعا كند;
9 ـ به آن دو اُف نگويد و روى خود را از آنان بر نگرداند;
10 ـ با ايشان مؤدبانه سخن بگويد.

اما آن ده چيز كه به دل است, عبارت اند از:
1 ـ هميشه نسبت به آن دو نرم دل باشد و ترحم كند;
2 ـ همواره آنان را دوست بدارد, اگر چه از حيث اقتصادى در مضيقه باشند;
3 ـ به شادى آنان شاد باشد;
4 ـ در غم آن دو شريك و غمخوارشان باشد;
5 ـ با دشمنان آنها دوستى نكند كه آن دو مى رنجند;
6 ـ از بدگويى يا كج خويى آنان نرنجد;
7 ـ اگر به او ستم كردند, بر آنان خشم نگيرد, حتى اگر او را زدند, دستشان را ببوسد;
8 ـ هر چند حق آن دو را رعايت مى كند, اما باز هم بيم تقصير داشته باشد;
9 ـ هميشه در دل قصد كسب رضاى آنان را بنمايد;
10 ـ در دل, طول عمر آنان را بخواهد, هر چند از زحمت و فقر و بيمارى آن دو به تنگ آمده باشد.

اما آن ده چيز كه به مال تعلق دارد, عبارت اند از:
1 ـ لباس آن دو را پيش از لباس خود تهيه كند; 2 ـ آنان را از طعام خويش (بلكه بهتر) بخوراند, زيرا در هر انفاقى, آنان جلوترند; 3 ـ قرض آن دو را بدهد; 4 ـ مخارج سفرشان را چه واجب و چه مستحب, از زيارت بدهد ; 5 ـ اگر فوت كردند و حج و نماز يا روزه دارند, از جانب آن دو نايب بگيرد يا خود انجام دهد; 6 ـ با مال خود به آن دو عزت بخشد; 7 ـ اگر مسكن ندارند, برايشان تهيه كند يا اجاره خانه شان را بدهد; 8 ـ از مال خود در اختيارشان بگذارد كه هر گاه نياز يابند رفع نياز كنند; 9 ـ امور گوناگون آنان را انجام دهد يا مخارج آنها را بپردازد; 10 ـ مال خود را مال ايشان بداند و هر چه از اموال او بردارند يا تصرف كنند, به روى آنان نياورد.
اما آن چهل حق كه بعد از وفات ايشان است, عبارت اند از:
1 ـ در غسل و كفن و دفنشان تسريع كند; 2 ـ از هزينه زياد كفن و دفن آنها ناراحت نشود; 3 ـ مراسم تدفين آنان را به دستور شرع انور انجام دهد; 4 ـ طبق وصيتشان عمل كند و خلاف آن را انجام ندهد; 5 ـ شب دفن, نماز وحشت بخواند و آنان را دعا كند; 6 ـ مخارج و هزينه هاى مراسم را بپردازد و از انجام دهندگان و كمك كنندگان سپاس گزارى نمايد; 7 ـ حساب آنان را فوراً تسويه كند تا گرفتار دِين نباشند; 8 ـ اگر سفارش به ثلث كرده فوراً جدا كنند و حق هر وارث را به خودش دهند; 9 ـ براى آنها هر روز قرآن بخواند; 10 ـ بعد از هر نماز براى آنها دعا كند, به ويژه در نماز شب و اوقات دعا; 11 ـ هر روز به نيابت آنها صدقه بدهد; 12 ـ اگر توانست هر روز نماز والدين را بخواند; 13 ـ بر مصايب آنان صبر نمايد; 14 ـ قضاى نمازهاى واجب او را بخواند يا اجير بگيرد; 15 ـ روزه هاى مانده او را قضا كند يا اجير بگيرد; 16 ـ به زيارت قبر آنها برود كه ثوابى برابر حج دارد; 17 ـ در قبرستان, آية الكرسى و قرآن بخواند و صلوات بفرستد و براى آنان هديه كند; 18 ـ هنگامى كه به زيارت مشاهد مشرفه مى رود, به نيابت آنان هم زيارت كند; 19 ـ به نيابت از آنان عمره به جاى آورد و اگر در حج واجب است, در وقت فراغت طواف كند; 20 ـ اگر حج واجب خود را انجام داده و توانايى دارد, به نيابت از آنان حج واجب برود; 21 ـ اگر كسى را ناراحت كرده اند يا بر شخصى ستمى روا داشته اند, با زبان يا وجه يا هر امر ديگر, او را راضى كند; 22 ـ به عنوان رد مظالم, وجهى را به فقير بدهد تا اگر حقى از كسى به گرنشان است ادا شود; 23 ـ تا حد امكان اگر مجلس روضه و عزادارى به صورت هفتگى يا ماهانه داشته است, آن را ادامه دهد; 24 ـ اگر طعام ساليانه داشته و يا گوسفندى قربانى مى كرده, سنت هاى خوب او را به پا دارد; 25 ـ اگر كار خير ناتمامى از او مانده, به اتمام برساند; 26 ـ اگر آنان مالى را غصب كرده اند و بداند, بايد براى خلاصى شان آن را به صاحبانش رد كند; 27 ـ اگر خمس يا زكات بدهكارند, حتما آن را رد كند; 28 ـ به پدر و مادر كسى بد نگويد كه به پدر و مادرش بد بگويند; 29 ـ كارى نكند كه بدگويى مردم را در باره پدر و مادرش به دنبال داشته باشد; 30 ـ با مردم به نيكى رفتار نمايد تا پدر و مادر او را دعا كنند; 31 ـ دوستان و آشنايان پدر و مادرش را احترام كند; 32 ـ احتمال گرفتارى آنها را بدهد و در صدد ن
جاتشان برآيد; 33 ـ آثار به جا مانده از آنان را حفظ نمايد; 34 ـ به جاى زيارت پدر و مادر به زيارت عمو, عمه, دايى و خاله برود و خوبى هاى پدر و مادرش به آنان را نيز او به نيابت انجام دهد; 35 ـ اگر در حال حيات در حق آن دو كوتاهى كرده, بعد از فوتشان بكوشد تا رضايتشان را به دست آورد; 36 ـ سعى كند تا آنان را به خواب ببيند تا از حالشان آگاه شود; 37 ـ خيرات, مبرّات و صدقات را براى آنان تداوم بخشد و فراموش نكند; 38 ـ احترام اسامى و قبور آنان را بهتر از زمان حياتشان داشته باشد و نگذارد كسى آنان را به بدى ياد كند; 39 ـ چنانچه آنان مؤمن بوده اند, شوق لقاى آنها را داشته باشد; همان گونه كه ائمه& شوق پدران خود را داشتند; 40 ـ چنانچه قبر آنان ويران شده, ترميم نمايد. 16

پى‏نوشت‏ها‏:
1ـ بقره, آيات 82, 180 و 215; نساء, آيات 36 و 135 ; انعام, آيه 151; ابراهيم, آيه 40; مريم, آيات 14 و 32; اسراء, آيات 23, 24 و 25; عنكبوت, آيه8; لقمان, آيات 14 و 15; احقاف, آيات 14, 17, 18 و 19; نوح, آيه 38; بلد آيه 3.
2ـ بحار الانوار, ج 77, صفحه 212.
3ـ ميزان الحكمه, ج 10, ص 708.
4ـ تفسير مجمع البيان, جلد 6, ص 411.
5ـ نوح (71) آيه 28.
6ـ بحار الانوار, ج 74, ص 65; امالى صدوق, ص 108.
7ـ الدين فى قصص, ج 3, ص 24.
8ـ معراج السعاده, ص 384.
9ـ اسراء (17) آيه 23 ـ 25.
10ـ بقره(2) آيه 215.
11ـ ابراهيم (14) آيه 41.
12ـ اسراء(17) آيه 24.
13ـ شعرأ(26) آيه 215. 14ـ فخر الدين رازى, تفسير كبير, ج 1, ص 100.
15ـ اسراء(17) آيه 24.
16ـ بر گرفته از: حقوق والدين, ص 139.

منبع: با معارف اسلامى آشناشویم , شماره  58 , از طر يق شبكه اطلاع رسانى شارح

To the Youth in Europe and North America

Message of ayatollah Seyyed Ali Khamenei, Leader of The Islamic Republic of Iran

In the name of God, the Beneficent the Merciful

To the Youth in Europe and North America,

The recent events in France and similar ones in some other Western countries have convinced me to directly talk to you about them. I am addressing you, , not because I overlook your parents, rather it is because the future of your nations and countries will be in your hands; and also I find that the sense of quest for truth is more vigorous and attentive in your hearts.

I don’t address your politicians and statesmen either in this writing because I believe that they have consciously separated the route of politics from the path of righteousness and truth.

I would like to talk to you about Islam, particularly the image that is presented to you as Islam. Many attempts have been made over the past two decades, almost since the disintegration of the Soviet Union, to place this great religion in the seat of a horrifying enemy. The provocation of a feeling of horror and hatred and its utilization has unfortunately a long record in the political history of the West.

Here, I don’t want to deal with the different phobias with which the Western nations have thus far been indoctrinated. A cursory review of recent critical studies of history would bring home to you the fact that the Western governments’ insincere and hypocritical treatment of other nations and cultures has been censured in new historiographies.

The histories of the United States and Europe are ashamed of slavery, embarrassed by the colonial period and chagrined at the oppression of people of color and non-Christians. Your researchers and historians are deeply ashamed of the bloodsheds wrought in the name of religion between the Catholics and Protestants or in the name of nationality and ethnicity during the First and Second World Wars. This approach is admirable.

By mentioning a fraction of this long list, I don’t want to reproach history; rather I would like you to ask your intellectuals as to why the public conscience in the West awakens and comes to its senses after a delay of several decades or centuries. Why should the revision of collective conscience apply to the distant past and not to the current problems? Why is it that attempts are made to prevent public awareness regarding an important issue such as the treatment of Islamic culture and thought?

You know well that humiliation and spreading hatred and illusionary fear of the “other” have been the common base of all those oppressive profiteers. Now, I would like you to ask yourself why the old policy of spreading “phobia” and hatred has targeted Islam and Muslims with an unprecedented intensity. Why does the power structure in the world want Islamic thought to be marginalized and remain latent? What concepts and values in Islam disturb the programs of the super powers and what interests are safeguarded in the shadow of distorting the image of Islam? Hence, my first request is: Study and research the incentives behind this widespread tarnishing of the image of Islam.My second request is that in reaction to the flood of prejudgments and disinformation campaigns, try to gain a direct and firsthand knowledge of this religion. The right logic requires that you understand the nature and essence of what they are frightening you about and want you to keep away from.

I don’t insist that you accept my reading or any other reading of Islam. What I want to say is: Don’t allow this dynamic and effective reality in today’s world to be introduced to you through resentments and prejudices. Don’t allow them to hypocritically introduce their own recruited terrorists as representatives of Islam.

Receive knowledge of Islam from its primary and original sources. Gain information about Islam through the Qur’an and the life of its great Prophet. I would like to ask you whether you have directly read the Qur’an of the Muslims. Have you studied the teachings of the Prophet of Islam and his humane, ethical doctrines? Have you ever received the message of Islam from any sources other than the media?

Have you ever asked yourself how and on the basis of which values has Islam established the greatest scientific and intellectual civilization of the world and raised the most distinguished scientists and intellectuals throughout several centuries?

I would like you not to allow the derogatory and offensive image-buildings to create an emotional gulf between you and the reality, taking away the possibility of an impartial judgment from you. Today, the communication media have removed the geographical borders. Hence, don’t allow them to besiege you within fabricated and mental borders.

Although no one can individually fill the created gaps, each one of you can construct a bridge of thought and fairness over the gaps to illuminate yourself and your surrounding environment. While this preplanned challenge between Islam and you, the youth, is undesirable, it can raise new questions in your curious and inquiring minds. Attempts to find answers to these questions will provide you with an appropriate opportunity to discover new truths.

Therefore, don’t miss the opportunity to gain proper, correct and unbiased understanding of Islam so that hopefully, due to your sense of responsibility toward the truth, future generations would write the history of this current interaction between Islam and the West with a clearer conscience and lesser resentment.

Seyyed Ali Khamenei
21st Jan. 2015

نامه رهبر انقلاب به جوانان اروپا و آمریکای شمالی

سیّدعلی خامنه‌ای
۱۳۹۳/۱۱/۱

ارزش دانشمند ودانش

• علی (ع) درباره ی ارزش علم و تفاوت افراد عالم و غیر عالم فرموده است : کاش میدانستم کسیکه از علم بی نصیب مانده چه چیز بدست آورده است. و آنکس که از علم بهره مند شده چه چیز بدست نیاورده است.

منبع : شرح ابن ابی الحدید ، جلد 20 ، ص289، کلمه ی 299

• علی (ع)فرموده است :در علم و ادب بکوشید چه آنکه عالم ، عزیز و گرانقدر است ، اگر چه خاندان بزرگی منتسب نباشد ، اگر چه فقیر بی بضاعت باشد ، و اگرچه جوان باشد.

منبع : شرح ابن ابی الحدید ، جلد 20 ، ص 332،کلمه ی 814

• رسول اکرم (ص) فرمود : اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس او بر اثر علم است ، خیر دنیا و آخرت در پرتو علم بدست می آید ، و شرّ دنیا و آخرت از جهل و نادانی دامنگیر انسان میشود.

منبع : بحار ،جلد1،ص64

• علی (ع)فرموده است :شایسته ی مرد عاقل آنست که نظر صائب خردمند را بر اندیشه خود بیفزاید و دانش خویش را بعلم دانشمندان پیوند دهد.

منبع : غررالحکم ،ص384

• علی (ع)فرموده است :به هر نسبت که دانش آدمی زیادتر میشود توجه خود را بنفس خویش افزون میکند و برای نیل بسعادت و صلاح سعی و کوشش خود را بکار میاندازد.

منبع : مستدرک 2،ص310

• علی (ع) در ضمن وصایای خود به حضرت حسین (ع) فرموده : خوشبخت و رستگار کسی است که علم وعملش ،دوستی و دشمنیش ،گرفتن و رها کردنش ، سخن گفتن و سکوتش ،رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمی برندارد.

منبع : تحف العقول ،ص91

علم و عمل

• رسول اکرم (ص) فرمود : ای اباذر ، در قیامت بدترین مردم نزد پروردگار عالمی است که در جهان از دانش خود عملاً استفاده نکرده و از آن پیروی ننموده است . و در حدیث دیگر فرمود:

منبع : لئالی اللخبار ص192

• شدیدترین عذاب در قیامت برای عالمی است که بعلمش عمل ننموده و دانشش، او را بهره مند نکرده است.

منبع : مجموعه ی ورّام جلد 1 ص220

عقل و علم

• علی (ع) فرموده است : عقل که غریزه ی اختصاصی انسان و از سرمایه های طبیعی بشر است با علم آموزی و تجربه اندوزی افزایش می یابد.

منبع : غررالحکم ،ص67

• و نیز فرموده است : که تحصیل علم و دانش مایه ی تقویت و تأیید عقل آدمی است.

منبع : مستدرک 2،ص287

• امام صادق (ع) فرموده است : مطالعه ی بسیار و پی گیر در مسائل علمی ، باعث شگفتی عقل و تقویت نیروی فکر و فهم است.

منبع : بحارز 1،ص52

• علی (ع) فرموده است : هر آن علمی که مورد تأیید و امضاء عقل نباشد گمراهی و ضلالت است.

منبع : غررالحکم ،ص546

• علی (ع) فرموده است : چه بسا مردم عالمی که عملشان باعث قتل و نابودی آنان شد.

منبع : فهرست غرر،ص269

• علی (ع) فرموده است : علمی که با آنان هدایت خود را فاسد و تباه سازی بدترین علم است.

منبع : غررالحکم ،ص444

غرور علم

• علی (ع) فرموده است : شایسته است انسان عاقل ، خویشتن را از مستی ثروت ، از مستی علم ودانش ، از مستی تمجید و تملّق ، از مستی جوانی مصون نگاه دارد . زیرا هر یک از این مستی ها مسموم و پلیدی دارد که عقل را زائل می کند و آدمی را خفیف و بی شخصیّت مینماید.

منبع : غررالحکم،ص862

تجربه و علم

• علی (ع) فرموده است : هر کس از وقایع گذشتگان عبرت بگیرد بینا میشود ، کسی که بصیرت و بینائی پیدا کرد می فهمد ، و آنکس گه فهمید عالم میشود.

منبع : سفینه ((عبر))ص146

• علی (ع) فرموده است : تجربه های زندگی ، دانش مفید و ثمر بخشی است.

منبع : غررالحکم، ص35

• و نیز فرموده است : تجربیّات ، به مردم دانش تازه می آموزد.

منبع : بحار 1،ص43

• امام صادق (ع) فرموده است : انسان عاقل از یک سوراخ دوبار گزیده نمی شود یعنی انسان عاقل همواره تجربیّات خود را بخاطر میسپارد و عملاً به کار می بندد و اگر یک بار اشتباه کرد دوبار آنرا تکرار نمی کند.

منبع : تحف القول ،ص96

تعلیم و تعلّم

• رسول اکرم (ص) مشاهده کرد که در مسجد، دو مجلس تشکیل شده است ، یکی مجلس علم که در آن از معارف اسلامی بحث میشود و دیگری مجلس دعا که در آن خدا را میخوانند. رسول اکرم فرمود : این هر دو مجلس خوب و مورد علاقه ی من است . آن گروه دعا میکنند و این گروه درس میخوانند و درس میگویند ، ولی گروه علمی برتر و بالاتر از گروه دعا هستند و من از طرف پروردگار برای تعلیم مردم ، مبعوث شده ام. سپس رسول اکرم (ص) به گروه معلّمین و محصّلین پیوست و با آنان در مجلس علم نشست.

منبع : بحار ،جلد1،ص64

• علی (ع) فرموده است : ای گروه جوانان، شرف انسانی و سجایای اخلاقی خود را با ادب آموزی و تربیت محافظت نمائید و سرمایه ی گرانبها ی دین خویشتن را با نیروی علم و دانش از دستبرد ناپاکان و خطرات گوناگون بر کنار نگاه دارید.

منبع : تاریخ یعقوبی ،ص152

• امام باقر (ع) از رسول اکرم (ص) حدیث کرده است که فرموده : صبح کن و روزت را بگذران که یا عالم باشی یا علم آموز ، بپرهیز از اینکه عمرت در لذائذ غفلت زا و کامجوئیهای زیانبخش سپری گردد.

منبع : مشکوةالانوار ،ص133

• علی (ع) فرموده است : سزاوار است انسان عاقل رأی خردمندان را به رأی خود بیفزاید و دانش علماء را بر دانش خویش اضافه نماید.

منبع : غررالحکم ،ص384

• علی (ع) فرموده است : کسیکه در آموخته های خود بسیار بیندیشد دانش خود را استوار ساخته و بفهم مطالبی که نمی فهمد نائل میگردد.

منبع : فهرست غرر، ص 316

• امام صادق (ع) فرموده است : دوست ندارم جوانی از شما را ببینم مگر آنکه صبح کند و رفت و آمدش در یکی از این دو حالت باشد : یا عالم یا محصّل . کسی که چنین نباشد در انجام وظیفه کوتاهی کرده وخودداری از اداءِ وظیفه ، تضییع حق انسانیت است و چنین تضییعی گناه است و جایگاه گناهکار در آتش خواهد بود.

منبع : بحار ، جلد 1، ص55

• رسول اکرم مشاهده کرد که گسترش فتوحات مسلمین و توسعه ی امور نظامی حکم میکند که بعضی از اصحابش با سلاح های جدید آشنا شوند و طرز استفاده از آنها را بیاموزند ، بهمین جهت دو نفر از اصحاب خود را به ((جرش)) که یکی از روستاهای یمن بود فرستاد تا از آنجا وسائل یادگیری و تعلّم خود را فراهم آورند.

منبع : الاسشلام و الحضار العربیه ، ص103

طالبان علم

• امام صادق (ع) فرموده است : طالبان علم، سه گروه اند و تو آنان را به ذات و صفاتشان بشناس : گروهی برای کارهای جاهلانه و بحث های خصومت آمیز درس می خوانند . گروهی برای گردن فرازی و فریبکاری تحصیل می کنند ، و گروه سوّم ، علم را برای فهمیدن و تعقّل کردن فرا میگیرند.

گروه اول با سخنان خود مردم را می آزارند و در بحث های علمی مجادله و لجاجت میکنند ، اینان درس میخوانند تا در مجلس عمومی با حضور مردم سخن علمی بگویند ، معلومات خود را به رخ این و آن بکشند و با نیروی دانش دیگران را شکست دهند و برتری خود را اثبات نمایند.

گروه دوم وقتی بااقران و امثال خود مواجه می شوند ، تکبّر می کنند و بر اثر غرور علمی ،آنان را با دیده ی تحقیر می نگرند و موقعیکه با ثروتمندان پست تر از خود بر خورد مینمایند به مکر و فریب دست می زنند و تملّق می گویند تا توجه آنان را به خود جلب کنند و از ثروتشان بهره مند کردند.

واضح است که تنها گروه سوّم در تحصیل علم ، هدف صحیح و منزّه دارند و ممکن است در پرتو دانش خود به کمال انسانی نائل گردند، ولی گروه اوّل و دوّم گرچه درس می خوانند و از پی تحصیل علم می روند امّا اخلاق بد و رفتار ناپسندشان سدّ راه سعادت آنها است و نمی توانند از معلومات خویش به شایستگی استفاده نمایند.

منبع : کافی ،جلد1،ص49

• علی (ع) فرموده است : تملّق گفتن و حسد بردن از خلقیات مردم با ایمان نیست مگر در راه فرا گرفتن علم و دانش.

منبع : تحف العقول ص207

پرسش و علم

• حضرت رضا (ع) فرمود : علم گنجینه های کمال است و کلیدهای آن گنجینه ها پرسش کردن است.

سواد آموزی

• آنکس که ساعتی به ذلّت علم آموزی تن ندهد در همه ی عمر گرفتار ذلّت و خواری جهل خواهد بود.

منبع : بحار جلد 17 ص46

• علی (ع) فرموده است : کسیکه چیزی را نمی داند حیا نکند از اینکه آن را بیاموزد.

منبع : بحار، جلد 1 ،ص57

• علی (ع) فرموده است : البته هیچ کس حیا نکند از اینکه اگر چیزی را نمیداند یاد بگیرد.

منبع : نهج البلاغه فیض ص 1113

• علی (ع) فرموده است : هیچ کس حیا نکند وقتی از او بپرسند  چیزی را که نمیداند صریحاً بگوید نمیدانم. اولیاء اسلام در مواردی بسیاری مردم را از حیاء احمقانه و حجالت کشیدن های بی مورد بر حذر داشته اند.

منبع : : نهج البلاغه فیض ص 1113

مهار علم

• حضرت امام حسن مجتبی (ع) روزی فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت کرد و به آنان فرمود : همه ی شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان اجتماع فردا باشید ،دانش بیاموزید و در کسب علم کوشش کنید و هر کدام که حافظه ی قوی ندارید و نمی توانید در مجلس درس مطالب استاد را ضبط کنید آنها را بنویسید و نوشته ها را در منزل نگهداری نمائید تا در موقع لزوم مراجعه کنید.

منبع : بحار جلد 1 ص 110

اجتماع و تحصیل علم

• علی (ع) فرموده است : در خردسالی علم بیاموزید تا در بزرگسالی به برتری و سیادت نائل آئید.

منبع : شرح بن ابی الحدید 20، کلمه ی 98 ، ص 267

• و نیز فرموده است : کسیکه در کوچکی تحصیل علم نکند در بزرگی تقدّم اجتمکاعی نخواهد داشت .

منبع : غررالحکم ، ص 697

• علی (ع) فرموده است : علم و دانش بیش از مقداری است که قابل احاطه باشد و یک فرد نمی تواند بر همه ی آنها واقف گردد پس از هر علمی بهتر و شایسته ترش را فرا گیرید.

منبع : فهرست غررالحکم، ص 265

• و نیز فرموده است : بهترین مطالبی که شایسته است جوانان یاد گیرند چیز هایی است که در بزرگسالی مورد نیاز باشد و بتوانند در زندگی اجتماعی از آموخته های دوران نو جوانی خود استفاده نمایند.

منبع : شرح بن ابی الحدید 20، کلمه ی 817

• امام صادق (ع) فرموده است : کسیکه تحصیل علم می کند برای آنکه به مردان عالم فخر فروشی نماید ، یا به جنگ بی سوادان برود و آنان را شکست دهد ، یا آنکه به وسیله ی علم ، مردم را به خود متوجه کند و بگوید من رئیس شما هستم ، جایگاه چنین انسانی از آتش خواهد بود.

منبع : مستدرک ،جلد 2 ،ص322

تغذیه جان

• علی (ع) میفرمود : چرا مردم موقع غذا خوردن در شب چراغ روشن میکنند تا با چشم خود ببینند چه طعامی می خورند ولی در تغذیه ی روانی خود همت ندارند که چراغ عقل را با شعله ی علم روشن کنند تا از غذای آلوده مصون بمانند و دچار عوارض نادانی و گناه در عقاید و اعمال خود نشوند.

منبع : سفینه (طعم) ص84

رشد علمی

• از حضرت امام سجّاد (ع) درباره ی توحید سؤال شد در جواب فرمود : خدا میدانست که در آخر زمان افراد عالم و مردان دقیق و کنجکاو خواهند آمد . خداوند ((قُل هوَ الله اَحَدٌ )) و چند آیه از سوره ی حدید را تا ((وَ هُوَ علیمٌ بِذاتِ الصُّدور )) نازل فرمود.

جمله ی ((وَ ما یَنزِلُ مِنَ السَّماءِ و ما یَعرُجُ فیها)) از سوره ی حدید و جزءِ آیات پیش از ((علیمٌ بِذاتِ الصُّدور)) است که در حدیث حضرت علی بن الحسین (ع) آمده است . اینکه امام سجّاد (ع) در فهم این آیه ، به عمق دانش مردمی در آخر زمان اشاره می کند شاید ناظر به مطلبی باشد که دنیای امروز بدان متوجه شده است .

منبع : تفسیر برهان ، ص 1228

• علی (ع) مرد با ایمانی را مخاطب ساخت و فرمود : علم و ادب ارزش وجود تو است . در تحصیل علم کوشش نما ، چه به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود قدر و قیمتت افزایش می یابد.

منبع : مشکوة الانوار ، ص 135

———————————————————————————————————–

کلیه ی احادیث پایین از کتاب اصول کافی جلد 1 برداشته شده است.

باب فرض علم و وجوب طلب و تشویق بدان

• رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند : طلب دانش بر هر مسلمانی فرض است . هلا به راستی خدا دانش جویان را دوست دارد.

منبع : ص 83

• امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : طلب دانش فریضه است.

منبع : ص 83

• از امام موسی کاظم (علیه السّلام) سوال شد که : رواست برای مردم ترک پرسش از آنچه بدان نیاز دارند؟ فرمودند : نه.

منبع : ص 83

باب توصیف و شرح علم، فضیلت علم و عالم

• امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : وقتی خدا خیر بنده ای را خواهد او را خوب دین فهم کند.

منبع : ص 89

• امام محمّد باقر (علیه السّلام) فرموده اند : نهایت کمال ، خوب فهمیدن دین است و شکیبایی بر ناگواریها و اندازه گیری در معاش و زندگی.

منبع : ص 91

• امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : علما امانت دارانند و مردم متقی دژهای مذهبند و اوصیا ساداتند و سروران مذهب.

منبع : ص 91

• رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند : در زندگانی خیری نیست مگر برای دو مرد : دانشمندی که فرمانش برند و گوش به فرمانی که وظیفه خود را حفظ کند.

منبع : ص 91

• امام محمّد باقر (علیه السّلام) فرموده اند : عالمی که از علمش بهره مند شود بهتر از هفتاد هزار عابد است.

منبع : ص 91

• معاویة  بن عمار گوید : به امام صادق (علیه السّلام) گفتم : مردی است بسیار روایت از شما نقل کند و در میان مردم منتشر سازد و در دل آنها پابرجا کند و هم در دل شیعیان شما، و بسا یک شیعه عابد باشد که این قدر روایت ندارد ، کدام فاضل ترند؟ فرمودند : مرد پر روایتی که وسیله ی تثبیت عقیده ی شیعیان ما باشد بهتر از هزار عابد است.

منبع : ص 93

باب ثواب عالم و متعلم

• رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند : هر که راهی رود که در آن دانشی جوید ، خدا او را به راه بهشت برد و به راستی فرشته ها برای طالب علم پرهای خو را فرو نهند به نشانه ی رضایت از او و این محقق است که برای طالب علم هر که در آسمان و زمین است آمرزش خواهد تا برسد به ماهیان دریا، فضیلت عالم بر عابد چون فضیلت ماه است بر ستارگان در شب چهارده و به راستی علما وارث پیغمبرانند زیرا پیامبران دینار و درهمی به ارث نگذاشتند ولی ارث آنها علم بود و هر که از آن بر گرفت بهره ی فراوانی برده.

منبع : ص 97

• امام محمّد باقر (علیه السّلام) فرموده اند : آنکه از شما علم می آموزد ثواب متعلم دارد و بیشتر از او ، علم را از حاملان آن یاد بگیرید و به برادران خود بیاموزید چنانچه علما به شما آموختند.

منبع : ص 97

• ابو بصیر گوید: شنیدم امام صادق (علیه السّلام) می فرمودند : هر که کار خیری یاد بدهد مانند ثواب کسی که بدان عمل کند می برد، گفتم : اگر او هم به دیگری یاد دهد به معلم اول ثواب عمل آن رسد؟ فرمودند : این ثواب برای او جاری است اگر به همه ی مردم یاد بدهد، گفتم : اگر معلم بمیرد؟ فرمودند : اگرچه بمیرد.

منبع : 97

• امام محمّد باقر (علیه السّلام) فرموده اند : هر کس بابی از هدایت تعلیم دهد مانند ثواب کسانی که بدان عمل کنند اجر دارد و از ثواب آنها هم چیزی کاسته نشود و هرکه یک باب از گمراهی تعلیم دهد مانند گناه کسانی که بدان عمل کنند ببرد و از گناه آنها هم کاسته نشود.

منبع : ص 99

• امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : هر که دانش آموزد و به کار بندد و آن را برای خدای تعالی تعلیم دهد در ملکوت آسمانها بزرگش خوانند و گویند برای خدا یاد گرفت ، برای خدا عمل کرد، برای خدا تعلیم داد.

منبع : ص 99

باب صفت علما

• امام رضا (علیه السّلام) فرموده اند : از نشانه های فقه و فهم ، بردباری و خموشی است.

منبع : ص 103

• حضرت علی (علیه السّلام) فرموده اند : سفاهت و فریب در دل عالم نیست.

منبع : 103

• حضرت علی (علیه السّلام) فرموده اند : ای طالب علم ، به راستی عالم سه نشانه دارد : علم و حلم(صبر) و خموشی . عالم نما هم سه علامت دارد : نسبت به بالا دست نافرمان است و به زیردست ستم کند به وسیله غلبه بر او و پشتیبانی از ستمکاران نماید.

منبع :ص 105

—————————————————————————————————————————

توجه : کلیه ی این مطالب از کتاب اصول کافی جلد 4 برداشته شده است.

تفکر و اندیشه

• امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : بهترین عبادت ادامه ی تفکر است درباره ی خدا و نیروی او

منبع : ص 175

• معمر بن خلاد گوید : از امام رضا (علیه السّلام) شنیدم می فرمودند : عبادت به نماز و روزه ی بسیار نیست ، همانا عبادت به تفکر در کار خدا عزوجل است.

منبع : ص 177

• امیرالمومنین (علیه السّلام) فرموده اند : اندیشه و فکر دعوت می کند به نیکویی کردن و عمل به آن

منبع : ص 177

—————————————————————————————————-

• آنان که خدا را ایستاده و نشسته و خوابیده یاد می کنند و در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند که پروردگار! این ( جهان) را بیهوده نیافریده ای، پاکی برای توست، پس ما را از عذاب آتش نگاه دار.

منبع:سوره ی آل عمران-191

• حضرت امام حسن عسگری (علیه السّلام) فرموده اند: معیار بندگی و عبادت، بسیاری روزه و نماز یعنی صوم و صلاة نیست بلکه عبادت، بسیاری تفکر در آفریده ی خداوند و تعقل در آیات حکیمانه ی پروردگار جهان است.

منبع: بحار17،ص216

• حضرت امام علی (علیه السّلام) به فرزندش حضرت مجتبی(علیه السّلام) فرموده اند: هیچ عبادتی همانند تفکر و مطالعه در مصنوعات الهی نیست.

منبع: سفینه،(( فکر))،ص382

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: بالاتر از هر عبادتی به کار انداختن نیروی تفکر و تعقل است.

منبع: فهرست غرر،ص314

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: فضیلت درک و فهم مطالب علمی به مراتب نافع تراز فضیلت تکرار و خواندن و فراگرفتن آن است.

منبع: غررالحکم، ص517

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مردم اجتماع، دو گروهند، گروه اول کسانی هستند که در تحصیل دانش مدارجی را پیموده و عالمند. گروه دوم آنانند که به تحصیل علم اشتغال دارند. جز این دو گروه سایر افراد جامعه وحشیان حیوان صفتند.

منبع: فهرست غرر،ص267

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرمودند: مطالب حکیمانه را فرا گیرید ولو گوینده ی آن مشرک باشد.

منبع: اثبات الهداة،ج1،ص46-47

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرمودند: در سخن نظر به گوینده مکنید بلکه نظر به گفتار نمایید یعنی گفتار صحیح را از هر که گفته است بگیرید.

منبع: اثبات الهداة،ج1،ص46-47

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرمودند: گفتار حکیمانه را از هر کس یاد بگیرید ولو گوینده ی آن از نظر مذهبی گمراه باشد.

منبع: اثبات الهداة،ج1،ص46-47

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرمودند: علم و حکت گم شده ی مردان با ایمان است که از پی آن می گردند. آن را طلب کنید ول نزد مشرک باشد.

منبع: اثبات الهداة،ج1،ص46-47

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرمودند: به وسیله ی علم است که خداوند اطاعت و عبادت می شود. با علم٬ معرفت خداوند و توحید او حاصل می شود٬ به وسیله ی علم صله ی رحم انجام٬ و حلال از حرام شناخته می شود و علم پیشوای عقل٬  تابع آن است و سعادتمندان بدان الهام می یابند و تیره بختان٬ محروم می شوند.

منبع : البحار ١/١۶۶

• حضرت امام علی (علیه السّلام) می فرمایند: کسی که  با کتابها خود را آرامش دهد٬ هیچ آرامشی را از دست ندهد.

منبع: شرح غرر الحکم۵⁄٢٣٣

• حضرت امام علی (علیه السّلام) می فرمایند: سر آمد فضیلتها علم است. نقطه پایان فضیلتها علم است.

منبع: شرح غرر الحکم۴⁄۴٩و٣۵٧

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: اگر روزی بر من بیاید که در آن روز بر دانش خود نیفزایم که به خدای تعالی نزدیکم گرداند طلوع خورشید آن روز بر من مبارک مباد.

منبع : کنز العمال ١٠/١٣۶

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: دانش را پیش از در گذشت دانشمندان بنویسید؛ زیرا با مرگ دانشمندان٬ دانش [آنان] نیز از بین می رود.

منبع : کنزالعمال ١٠/١۴۴

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: ای ابوذر!نشست یک ساعته در گفتگوی علمی نزد خداوند پسندیده تر از هزار شب عبادت است که هر شب هزار رکعت نماز گزارده شود٬ ونشست یک ساعته در گفتگوی علمی نزد خداوند از هزار جنگ در راه خدا و خواندن همه ی قرآن٬ پسندیده تر است.

منبع : البحار ١/٢٠٣

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: برتری عالم بر عابد همچون برتری من بر کمترین شماست. و خداوند عزّوجلّ  و فرشتگان او و اهل آسمانها و زمینها – حتی مورچه در لانه اش و حتی ماهی – دریا بر کسی که به مردم خوبی می آموزد درود می فرستد.

منبع: کنزالعمال ١٠/١۴۵

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: هرکه در جستجوی رشته ای از دانش برآید تا با آن خود یا آیندگان را اصلاح نماید٬ خداوند به شمار ریگهای ریگستان برایش پاداش نویسد.

منبع : کنزالعمال ١٠/١۶١

• حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: دلی که در آن چیزی از حکمت نباشد٬ مانند خانه ای مخروبه است٬ پس دانش بیاموزید  و بیاموزانید و ژرفنگر وپژوهشگر باشید و نادان نمیرید٬  زیرا خداوند عذر نادانی را نمی پذیرد.

منبع : کنزالعمال ١٠/١۴٧

• رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: هیچ چیزی با چیزی جمع نشد که برتر از جمع شدن بردباری با دانش باشد.

منبع : الخصال ۴

• حضرت امام حسن (علیه السّلام) می فرمایند: دانش خود را به دیگران بیاموزان و دانش دیگران را بیاموز؛ زیرا با این کار هم دانش خودت را محکم و استوار کرده ای و هم آنچه را نمی دانسته ای آموخته ای.

منبع : کشف الغمّه 2/197

• حضرت امام حسن مجتبی (علیه السّلام) روزی فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت کرد و به آنان فرمودند: همه ی شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان اجتماع فردا باشید ،دانش بیاموزید و در کسب علم کوشش کنید و هر کدام که حافظه ی قوی ندارید و نمی توانید در مجلس درس مطالب استاد را ضبط کنید آنها را بنویسید و نوشته ها را در منزل نگهداری نمائید تا در موقع لزوم مراجعه کنید.

منبع : بحار جلد 1 ص 110

نماز ، کلاس درس الهی


وقتی که انسان ، نماز خود را از اوّل وقت به تاخیر می اندازد ، در حقیقت تنها تکلیفش را انجام داده است . و آن نماز انجام تکلیف است،نه ملاقات عاشقانه با خدا ، جا دارد،در اینجا مطلبی را که به ذهنم رسید ،در ارتباط با نماز اوّل وقت برای شما خواننده محترم بیان نمایم .

بنظر بنده نماز؛ کلاس درس الهی می باشد و هرکس در این کلاس حضور پیدا نکند و یا با تاخیر حضور پیدا کند ، قطعاً نمی تواند درس استاد را خوب یاد بگیرد .و این مسئله نتیجه ای جز تجدیدی و مردودی نخواهد داشت . اگر به تاریخ زندگی همه بزرگان توجه نماییم ، می بینیم که تمامی ایشان اهل نماز اوّل وقت بوده اند . اگر خداوند به فضیل عیاض راهزن نظر می کند و بعدها بجایی می رسد که در حدود 200عارف و سالک را تربیت می کند به خاطراین است ، که او به نماز اوّل وقت شدیداً توجه داشته است ، که در نهایت ، این حضور به وقت در سر کلاس استاد و مربی آفرینش ( خداوند متعال ) باعث قبولی او می شود

موضوع:
خلاصه نویسی کتاب استاد عشق (زندگینامه دکتر محمود حسابی)
به قلم ایرج حسابی
نشر سازمان چاپ و انتشارات تهران 1380
تعداد صفحات کتاب 216 صفحه
تعداد صفحات خلاصه 6 صفحه متن اصلی
با اندکی تصرف و تلخیص

لیلا امیرپور
molayeghaib@gmail.com

مدرسه علمیه جامعة النور اصفهان
مسابقه خلاصه نویسی
هفته پژوهش – آذر 93







تقدیم به :
آنکه با روح بلندش توانست هزاران نفر را از برکات تعلیم و تعلم در ایران بهره مند سازد
و هر آنکه با زحمات ایشان در پایه گذاری مراکز علمی اکنون رهرو راه علم آموزی است.

و با تقدیم تشکر صمیمانه به همسر مهربانم که مرا یاری نمود









روزی که برف شدیدی آمده بود و پدر برای اینکه راهی برای تردد مادر باز کند ساعت ها در برف ماندند و به شدت مریض شدند وقتی از مدرسه برگشتیم دیدیم پدرمان روی تخت هستند و چنان می لرزند که تخت هم با او تکان می خورد. پدرم تب نوبه داشتند و در تب هزیان می گویند. وقتی گوش دادم می گفتند آیا لزومی داشت که آقای معزالسلطنه به دو بچه کوچک در یک مملکت غریب آن هم وسط جنگ جهانی اول گرسنگی بدهد؟ همین سوال باعث شد که کنجکاو شوم این جمله که پدر همیشه موقع تب و بیماری می گوید یعنی چه؟ بالاخره شبی فرصت را مناسب یافتم و از پدر پرسیدم این جمله که همیشه وقع بیماری می گویید به چه معناست. پدر هم که نمی خواستند ما را ناراحت کنند و شخصیت بزرگ بزرگ یعنی پدرشان نزد ما خراب شود از بیان داستان کودکیشان صرف نظر می کردند تا اینکه شبی خاری در دست من فرو رفت و پدرم با محبت تمام آن را در آوردند و گفتند از فردا شب بعد از انجام تکالیف ، داستان کودکی ام را برایت تعریف می کنم. من بی صبرانه منتظر بودم تا پدر لب بگشایند و قصه کودکی شان را تعریف کنند. قرار ما هرشب از ساعت 12 تا 2 بعد از نیمه شب بود و من بعد از شنیدن چند شب و بخشی از قصه زندگی پدر حیفم آمد که آن را فراموش کنم یا به گوش هم وطنانم نرسانم هرچند پدر به شدت مخالف بودند و هیچگاه برای شهرت و مقام کاری نمی کردند ولی من آنقدر پدر را مردی والا، قوی، سخت کوش، خدمت گذار و بزرگ دیده بودم که بعد از ساعت 2 نصف شب به نوشتن خاطرات ایشان می پرداختم تا شاید حق ایشان را ادا کنم. بهتر این است از زبان خود پدر بگویم:
من و برادرم بچه بودیم خبردار شدیم که مسافرتی در پیش است و از این موضوع خیلی خوشحال بودیم اما آقا و خانم نگران ما بودند و آن موقع علت را نمی دانستیم. دولت وقت آن زمان پدرم را سفیر ایران در بیروت انتخاب کرده بود. حدود یک سال طول کشید تا به بیروت برسیم که سه ماه در بغداد و چهار ماه در سوریه بودیم و در این مدت مشکلات زیادی را تحمل می کردیم.
ما حدود یک سال در بیروت و در خانه ای مجلل زندگی می کردیم ولی این زندگی پایدار نبود از آنجایی که پدر مرد مقام دوستی بود و زمین ها و ثروت های زیادی در جاهای مختلف ایران داشت همواره تلاش میکرد تا مقام بالاتری می گیرد برعکس مادرم که زنی قانع و صبور بود. پدر تصمیم داشت من و برادرم محمد را در مدرسه شبانه روزی بگذارد و با خانم به ایران بازگردد اما مادر قبول نکرد و نزد ما ماند لکن پدر با خونسردی تمام ما را در دیار غربت رها کرد و برای کسب منسب به ایران رفت. پس از چندی خبردار شدیم که پدر با شخصی به نام همدم الدوله که از خانواده سلطنتی بود ازدواج کرده و شب و روز مشغول عیش و نوش خودش است و ما را به کلی از یاد برده است. پدر از همدم الدوله میخواهد تا واسطه شود که نزد شاه مقام بالاتری بیابد.

همدم الدوله هم در عوض از اومیخواهد که ما را ازمنزل سفارت بیرون کند و خرجی ما را هم قطع کند تا ما در مملکت غریب از بین برویم وپیغام میفرستد که ما هرچه زودتر منزل را خالی کنیم.وقتی که مادر از این ماجرا با خبر شدند بسیار نگران و ناراحت شدند اما گفتند هر چه خدا بخواهد. دو بچه کوچک و یک زن جوان با یک مشت اسباب و اثاثیه پشت درب سفارت بودیم. سفارت مستخدمی به نام علی آقا داشت که مرد خوبی بود و اتفاقا تفرشی و همشهری ما بودند و به خاطر مادربزرگ ما یعنی مادر خانم گوهرشاد که زن بزرگی در تفرش بودند احترام زیادی برای مادرم قائل میشدند نمیتوانست این وضعیت ما را ببنید به همین جهت پیشنهاد داد که در یکی از دو اتاق خانه شان زندگی کنیم. حساب کنید تا دیروزخانواده سفیر بودیم و در قصری رویایی زندگی مجللی داشتیم و امروز سربار مستخدم سفارت بشویم. ما به مدرسه می رفتیم و از هزینه خانواده و مدرسه خبر نداشتیم تا اینکه یک روز که در باغ بازی میکردیم ناگهان فریاد جیغ مادر را شنیدیم، فوری به خانه برگشتیم. مادر بی هوش افتاده بود. علی آقا دکتر آورد و مادرم به هوش آمد اما مادر از سینه به پایین فلج شدند ماجرا این بود که مادرهنگام ترک سفارت صندوقچه جواهرات خود را برداشته وخرجی ما را با فروختن آنها تامین میکرد. در آن روز وقتی به سراغ صندوقچه میرود و می بیند که خالی شده است از شدت ناراحتی سکته میکند. پس از این ماجرا مادر از حاج علی خواست که برای ما مدرسه رایگان پیدا کند و او هم با زحمت فراوان مدرسه ای با عنوان مدرسه روحانیون که متعلق به مسیحیان بود پیدا کرد. برای ما سخت بود اما چاره ای نداشتیم. صبح ها به مدرسه می رفتیم و بعد از ظهر ها برای تامین هزینه درمان مادر کار میکردیم و برای غذا و لباس پولی نمیماند لذا مجبور می شدیم شبها به درب منازل مردم برویم و نان خشک را از آشغال ها جدا کنیم و به خانه بیاوریم. در خانه نان ها را خشک میکردیم و پس از خشک شدن شکم مان را سیر میکردیم و برای تامین قند بدن یک نوع میوه بود که در بیروت فراوان و مجانی بود استفاده میکردیم و مقداری نیز برای زمستان خشک میکردیم.
زمانی که نه سال داشتم روزی پدر به بیروت آمد و به مادر گوهرشاد گفت که برای بچه ها دایه میگیریم تا در اینجا درس بخوانند و شما باید به سر خانه و زندگیتان در ایران بازگردید و مادر هم به امید اینکه ما از این وضع بیچارگی نجات پیدا کنیم پذیرفت. پدر او را در کشتی نزدیک ستون نشاند از آنجایی که مادر رفتار مناسبی در ایران با غلامان خانه داشت، غلامان علاقه زیادی به مادر داشتند و او را از قصد پدر آگاه کند که پدر قصد دارد اورا از بچه ها جدا کند تا هم بچه ها در تنهایی اینجا از بین بروند و هم مادر را در تهران تنها رها کند، وقتی که مادر از این نقشه مطلع میشوند سرشان را محکم به ستون کشتی می زنند، و به شدت خونریزی میکنند پدر هم به خیال اینکه با این خونریزی شدید مادر میمیرد او را از کشتی خارج کرد و مادر دوباره با این نقشه نزد ما ماند.

همچنین 14 سال داشتم که و پدرم فهمیده بود که ما در منزل حاج علی زندگی می کنیم، یک سفر به بیروت آمد و جشن بزرگی در کاخ سفارت که آن طرف حیاط بود برگزار و من و برادرم را لباس های گران قیمت پوشاندند و نزد همه به برادرم پول و به همه به برادرم پول و به من که میدانست پول قبول نمی کنم یک جعبه پرگار داد. اما من دلم شور میزد، به حاج علی گفتم چه شده که تا دیروز ما نان شب نداشتیم و پدر از حال ما خبر نداشت و الان به تن ما لباس گران قیمت پوشانده و به ما هدیه می دهد، حاج علی هم که می دانست دهنم قرص است گفت همان اتفاقی که در 9 سالگیت برایتان اتفاق افتاده قرار است فردا صبح رخ دهد یعنی پدرتان شما دو تا برادر را در بیروت رها کند و مادرتان را جدا کند و به تهران ببرد.
حاج علی دلش سوخت و فورا نامه ای به یکی از دوستانش در جنوب بیروت نوشت و از او خواست اتاقی در حیاط خانه اش به ما بدهد. باید شبانه اثاث را می بردیم. من از ساعت 1 تا 4:30 با این حال که چهارده سال بیشتر نداشتم تمامی اثاث مادر و منزل را از خانه حاج علی به جنوب بیروت بردم. آخرین محموله هم مادر بود که روی پشتم کولشان کردم روی گاری گذاشتم و به جنوب بیروت بردم، وقتی پدر فهمید که من و مادر از دستش فرار کردیم، محمد را هم بیرون کرد و گفت تو هم برو پیش همان محمود سمج.
بالاخره با تمام مشکلات در 17 سالگی لیسانس ادبیات را گرفتم و 19 سال داشتم که لیسانس بیولوژی و پس از آن در 22 سالگی مدرک مهندسی راه و ساختمان را اخذ کردم. در آن زمان با نقشه کشی و راه سازی با امرار معاش خانواده کمک کردم، با یک مهندس فرانسوی آشنا شدم و او مرا به یک شرکت راهسازی که راه بین سوریه و لبنان را می ساخت معرفی کرد. من آنجا مسئول گروه شدم. کارگران محلی بودند و شب ها به خانه می رفتند و من می ماندم و شغال ها و گرگ ها و تا چندین ماه شب های سرد را به تنهایی با این اوصاف به سر می بردم شبی پشه مالاریا من را نیش زد و من از آن موقع به بعد دچار تب نوبه شدم. مرگ را می دیدم. البته به لطف خدا یکی از کارگران به کمک دکتر فرانسوی به وسیله قرص های گنه گنه مرا مداوا کرد. یکروز برای بازرسی آمدند و از پیشرفت کار تعجب کردند وعلت را جویا شدند من هم علت را هم دین بودنم با کارگران اعلام کردم و حرف شنوی کارگران از من را شیعه بودنم بیان کردم. به همین جهت مهندسین فرانسوی مرا به جای دیگر که کارگران شیعه با مهندسین فرانسوی مسیحی همکاری نمی کردند فرستادند. در این ایام مشغول به خواندن مهندسی معدن شدم. و در معادن آنجا کار می کردم. مسئولین شرکت فرانسوی که از کار من راضی بودند پیشنهاد دادند که من در دفتر مرکزی شرکت در پاریس برویم و آنجا کار کنم در همین فاصله برادرم که به ایران آمده بود 700 تومان کمک هزینه تحصیل از ایران برایم گرفت وما به پاریس رفتیم.

من و برادرم در رشته حقوق تحصیل کردیم ولی مادرم همواره نسبت به رشته حقوق نگران بودند و میگفتند اگر شما فردا روزی وکیل یا قاضی شدید و رای درستی صادر نکردید یا دفاع نادرستی کردید من زیر خاک جواب خدا را چه بدهم؟ ما همواره از علم مادر استفاده می کردیم. او با وجود افلیج بودن به ما درس قرآن، آموزه های دینی، حافظ، گلستان و بوستان سعدی، دیوان و مثنوی مولانا، و فرهنگ اسلامی میدادند.
روزی در پارکی بودیم که پیرمرد افلیجی که سال گذشته در سال گذشته با او در همین پارک آشنا شده بودیم را دیدم که راحت بر روی پاهایش راه می رفت علت درمان او را از پسرش پرسیدم. پسرش چگونگی معالجه پدرش را برای ما شرح داد و این اتفاق باعث شد که ما به انگیزه درمان مادر حقوق را راها کردیم و به رشته پزشکی مشغول شدیم. من در طی 4 سال و برادرم طی 6 سال توانستیم پزشکی را تمام کنیم. من در بیمارستان پاریس مشغول شدم. به دلیل مطالعه زیاد در کودکی و نداشتن پول برای خرید عینک چشمم به شدت ضعیف شده بود. نمره چشمانم 13.5 میوپ (نزدیک بین) و آستیگمات و دوبینی هم داشت. به همین خاطر چیزهای خیلی ریز را از فاصله دور بهتر می دیدم. و رگ مریض هایی که به سختی پیدا می شد را به من می سپردند ولی از این کار خسته شدم و تصمیم گرفتم رشته ای را انتخاب کنم که بدون فرمول نباشد و انسان را اذیت کند. پس رشته ریاضیات عمومی را انتخاب کردم. و بعد از دو سال لیسانسش را گرفتم. سپس بخاطر کنجکاوی ام در آسمان و کهکشان رشته ستاره شناسی خواندم و در سرمای شدید کوه های آلپ 37 تا 38 درجه زیر صفر محاسبات نجومی انجام می دادم و ستارگان را رصد می کردم و همین باعث بیماری سینوزیت، ذات الریه و سینه پهلو شد. و به شدت مریض شدم. و مجبور بودم در رختخواب استراحت کنم. برای اینکه در رختخواب وقتم تلف نشود شروع به خواندن کتاب های مربوط به رشته ی جدید مهندسی برق کردم چون کارخانه های برق و راه آهن فرانسه به شدت به مهندس برق نیاز داشتند. حیف است وقت را تلف کنیم انسان باید قدر لحظه لحظه عمرش را بداند، وقتی جوان و پر حوصله است. فهمیدن و آگاه شدن نوعی عبادت و تشکر از زحمات و دستاوردهای خداست. در رشته مهندسی برق بعد از دوسال فارغ التحصیل شدم اما راننده تاکسی شدم. بعد از گرفتن فوق لیسانس برق بالاخره در راه آن برق فرانسه مشغول شدم که با وجود حسادت های مهندس های خارجی و انجام بلاهای متعدد که سر من آوردند روزی برای تعمیر در بالای بالکن تعمیر لوکوموتیوها رفتم، ریل های قطار را دیدم که در افق به هم می رسیدند به فکر فرورفتم که آیا مفهوم زندگی همین است؟ هر روز بروم سر کار و لوکومتیو را تعمیر کنم که دو ساعت دیگر آنطرفتر پاریس به هم برسند؟ حتما زندگی مفهومی فراتر از این دارد. تمام شغل ها وتحصیلاتی که داشتم مرا قانع نکرده بود. به سراغ دکتر ژانه رفتم و از او کمک

خواستم وی عصبانی شد و گفت نمی فهمم چرا هر چند سال یکبار رشته ات را عوض می کنی؟اما همسر مهربانی داشت که به دکتر ژانه پیشنهاد داد تا برای من دکتر فابری را معرفی کند. دکتر فابری بعد از مصاحبه ای با من پیشنهاد داد تا در رشته ی علوم پایه و فیزیک تحصیل کنم اما ورود من را به این رشته منوط به قبولی در آزمون علمی دانست. موقعی که زمان امتحان فرا رسید. پروفسور نقشه ها و محاسبات مرا دید گفت: تو چرا رفتی مهندسی خواندی؟ تو باید از اول فیزیک می خواندی؟ آن لحظه یکی از بهترین لحظات زندگی من بود یا بهترین انتخابی که خط و مشی زندگی مرا تعیین کرد. بعد از سه سال دکترای فیزیکم را با درجه ممتاز و تبریک هیئت علمی گرفتم. من چند نظریه در تحقیقاتم در زمینه فیزیک ارائه دادم. یکی حساسیت های سلولهای فتوالکتریک دیگری عبور نور از مجاورت ماده و نظریه بی نهایت بودن ذرات. برای مطرح کردن نظریه ها با دانشمندانی چون بور، فرمی، بورن، دیراک، شرودینگر و پرفسور انیشتین دیدار کردم. به عنوان یکی از 5 نفر برگزیده در کرسی انیشتین حضور پیدا کردم. چهره انیشتین آرام، مهربان و ساده بود. ایشان بسیار مودب و صمیمی برخورد می کردند. نظریه بی نهایت بودن ذرات را ارائه دادم و یک ماه بعد در دیدار بعدی به من گفتند: باید به شهامت بگویم نظریه شما در آینده ای نه چندان دور علم فیزیک را در جهان متحول می کند ولی باید بیشتر روی آن کار کنید. من بسیار خوشحال بودم و در پوست خودم نمی گنجیدم، حتی ایشان مرا رها نکرد بلکه آزمایشگاه مجهزی برای ادامه تحقیقات در اختیارم گذاشتند و با حضور من در آزمایشگاه نور ودیدگان در شیکاگو هماهنگی کردند. در آنجا همه چیز حتی طلا برای آزمایش و تحقیقاتم در اختیار داشتم و آزمایشاتم را انجام دادم و به نتیجه رسیدم. روز ارائه نظریه من فرا رسید انیشتین بود و جمعی از پروفسوران بزرگ. اضطراب زیادی داشتم، ولی انیشتین با احوالپرسی اضطرابم را از بین برد، بعد از یک ساعت توضیح و ارائه معادلات و نتایج کارم در پایان دفاع، انیشتین به من تبریک گفت و بعد از تاییدیه ایشان نشان کوماندور دولالوژیون دونور که بالاتر نشان علمی فرانسه بود را به من دادند. در هنگامی که در کنار بهترین استاد جهان بودم و بهترین امکانات رفاهی را داشتم روزی صدای دلنشین شنریزه های خیابان دانشگاه مرا به یاد خانه کودکیم با حیاط شنی انداخت، پس تصمیم گرفتم به ایران بازگردم.
به ایران آمدم و خانه ای نزدیک میدان شاهپور برای سه نفرمان کرایه کردم. برای کار به هرجا سر زدم ولی هیچ کاری پیدا نکردم و همان مشکلات بیروت شروع شد. نزد آقای نصرالسلطان در دیوان عالی کشور رفتم. او پیشنهاد کار آزاد را داد و چون سرمایه ای نداشتم گفت نزد پدرت که از ثروتمندان کشور است برو. اول تصمیم گرفتم نروم ولی بعد گفتم شاید بعد از این همه سال اوضاع عوض شده باشد.

وقتی به خواندن پدر رسیدم بعد از بیان رشته های تحصیلی و موفقیت هایم که پدر اصلا حوصله شنیدنشان را نداشت درخواتس خود را گفتم که 800 تومان به من قرض بدهید تا کارخانه چوب بری درست کنم ولی پدر با صدای بلند فریاد زد از کجا بیاورم چرا دست از سرم برنمیداری؟
من برگشتم از رفتار پدر شوکه شده بودم و دوباره نزد نصرالسلطان رفتم. ایشان وزارت راه و شوارع را به من پیشنهاد دادند. آنجا ماموریت یافتم که جاده بندرلنگه به بوشهر را نقشه برداری کنم. در این راه سختی زیادی کشیدیم، هیچ غذایی برای خوردن پیدا نمی کردیم و …  بالاخره بعد از دوسال نقشه را کامل کردم و به تهران برگشتم وقتی نقشه را به معاون وزارت که خودش مرا به ماموریت فرستاد تحویل دادم از نحوه برخورد او فهمیدم او اصلا از کار مهندسی و علمی سر در نمی آورد. خود را به وزیر رساندم و از تحصیلاتم گفتم، او نیز مرد دلسوزی بود و اتاقی در وزارتخانه به من داد من یک تابلوی بالای اتاق کوبیدم و نوشتم مدرسه مهندسی ایران وزرات طرق. این اولین مدرسه ی مهندسی ایران بود. همه ی دروس را باید خودم تدریس می کردم به زحمت 11 نفر استخدام کردیم رفته رفته با کمک همین دانشجویان یک آزمایشگاه ساختیم و اولین رادیوی ایران که حدود یک متر و نیم بود را در آنجا ساختم. اولین ایستگاه هواشناسی در کشور را هم در پشت بام همان دو اتاق دانشگاه ساختیم. پس از آن طرح دانشگاه و دانشکده را ارائه کردم. خلاصه اسم طرح شد پیشنهاد تاسیس دانشگاه تهران. بخاطر اینکه وزیر و وزرای وقت مانع می شدند مجبور شدیم با خود شاه در میان بگذاریم. شاه یک زمین در اختیار ما گذاشت یک حواله 100000 تومانی برای ساخت دانشگاه داد. و دانشگاه تهران را ساختیم. وقتی دکتر مصدق نخست وزیر شد مرا به عنوان اولین رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت نفت انتخاب کرد. پس از مدتی دکتر مصدق مرا وزیر آموزش و پرورش و ارشاد و علوم و آموزش عالی کرد. پدرم با شنیدن اینکه مقامات مهمی گرفته ام شوکه شده بود و فکر می کرد که من قصد تسویه حساب دارم برای همین میخواست خانه شمیران را به من بدهد. اما من قبول نکردم و او را مطمئن کردم که هیچ تعرضی به اموال شما نمی کنم و قصد جبران ندارم. ولی پدر نزد پدربزرگ مادریمان رفت و او را واسطه کرد تا خانه را قبول کنم و به اصرار زنم این خانه را قبول کردم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این خانه را به تجهیزات آزمایشگاهی پژوهشی و صنعتی مجهز کردم و 120 نفر از مهندسین در اینجا تحصیل کردند.




و اما …
پروفسور سید محمود حسابی پدر علم نوین و مهندسی ایران پس از تحمل رنج ها و مشکلات فراون و کسب افتخارات و مدارج گوناگون و به زانو در آوردن علم نوین، تاسیس چندین دانشگاه و کتابخانه و کسب مدارج علمی فراوان و خدمات بی شمار به ایران اسلامی و به یادگار گذاشتن ایرج و انوشه و دو نوه (پریشاد و پارسا) در سن 90 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و در تفرش محل تولدش به خاک سپرده شد.
روحش شاد ، یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.

تحصیلات
لیسانس ادبیات از دانشگاه آمریکایی بیروت (۱۲۹۹ ه. ش
لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه فرانسوی بیروت (۱۳۰۱ ه. ش
لیسانس ریاضیات، ستاره‌شناسی و زیست‌شناسی از دانشگاه آمریکایی بیروت (۱۳۰۳ ه. ش
لیسانس مهندسی برق از دانشکده برق پاریس (۱۳۰۴ ه. ش
لیسانس مهندسی معدن از مدرسه عالی معدن پاریس (۱۳۰۵ ه. ش
دکتری فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه (۱۳۰۵ ه. ش

مناصب سیاسی
وی در سال ۱۹۵۷ به عنوان سناتور انتصابی تهران وارد دوره چهارم مجلس سنای ایران شد. وی همچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سال‌های ۱۹۵۱-۱۹۵۲ بوده‌است.
جوایز و افتخارات
۱۳۴۹ - دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران
۱۳۶۵ - برگزاری کنفرانس سالانه فیزیک ایران در ۱۳۶۵ در گرامی‌داشت محمود حسابی
نشان لژیون دونور فرانسه
و
اقدامات علمی و اجرائی
اولین نقشه‌برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر)
پایه‌گذاری اولین مدارس عشایری کشور
پایه‌گذاری دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی)
ساخت اولین رادیو در کشور
راه‌اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور
راه‌اندازی اولین مرکز زلزله‌شناسی کشور
راه‌اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور
راه‌اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران
پایه‌گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد
شرکت در پایه‌گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی
تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران
پایه‌گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران
پایه‌گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران
پایه‌گذاری شورای عالی معارف
پایه‌گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
پایه‌گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه واندازه‌گیری فواصل گامهای موسیقی ایرانی به روش علمی
پایه‌گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی
پایه‌گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
پایه‌گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
پایه‌گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
پایه‌گذاری سازمان انرژی اتمی ایران
پایه‌گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران

هـ
پایه‌گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز
مشارکت در پایه‌گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
پایه‌گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران
ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران
تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد
تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت
پایه‌گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی
راه‌اندازی اولین ژنراتور آبی تولید برق در کشور
ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران
ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور
تاسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی
تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی ایران

آثار
آثار به جای مانده از محمود حسابی در زمینه‌های فیزیک، زبان فارسی و … شامل ۲۱ کتاب و مقاله‌است. برخی از مهمترین آثار وی عبارتند از
کتاب‌های فیزیک دبیرستان ۱۳۱۸
کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، دانشگاه تهران ۱۹۴۶
مقاله ذرات پیوسته، در نشریه آکادمی علوم آمریکا ۱۹۴۷
مقاله اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون
مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریه فیزیک فرانسه ۱۹۵۷
کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران ۱۳۴۰
رساله نظریه ذرات بی‌نهایت گسترده، دانشگاه تهران ۱۹۷۷

ی

باز آمدم ای همسفر ، ای تشنه کامم من زینبم پیروز بر گشته ز شامم

با کودکان خسته ات باز آمدم من        با یک دل پر غصه و زار آمدم من

خواهم عزای روز عاشورا بگیرم           شاید خدا لطفی کند اینجا بمیرم

اینجا تنت را استخوان بشکسته دیدم  بر سینه ات شمر لعین بنشسته دیدم

دیدم نهاده خنجرش زیر گلویت            آن لحظه دیدی من آمدم روبرویت

روز اربعین اهل بیت وارد کربلا شدند ، مثل برگ خزان زده ، از بالای شترها روی زمین افتادند ، یکی می گوید: حسینم ، یکی می گوید: برادرم ، یکی می گوید : پسرم ، عمه سادات زینب روضه می خواند گفت :

هُنا ذُ بِحَ الحسینَ بِسَیفِ شمرٍ           هُنا قَد تَرَّبُوا مِنُُهُ الجَبینا

گفت : اینجا همان جائی است که شمر سر حسینم را جدا کرد ، اینجا همان جایی بود که پیشانی او را بر خاک زمین نهادند .

هُنا العَباسُ فی یومٍ عَبوسٍ         حِیالَ الماءِ قَد اَمسی رَهِینا ً

(آمد کنار نهر علقمه ، زنها بیایید ، بنی اسد بیایید ، اینجا همان جایی است که روز عاشورا عباسم را جدا کردند )اینجا همان جایی است که روز عاشورا عباس را کنار فرات نگه داشته شد نگذاشتند به خیمه بیاید .

هُنا ذَبَحوا لرَّضِیعَ بِسَهمٍ حِقدِ فَما رَحِمُوا الصّغارَ المُرضَعِینا

همین جا بود با تیر کینه ، سر علی اصغر شیر خوار را بریدند ، حتی به کودکان شیر خوار رحم نکردند .

هُنا مَزَقوا الخِیامَ و حَرِّ قُوها    و َ قُسِّمَ فَیثُنا فِی الخائِنِینا

همین جا بود که خیمه ها را آتش زدند ،اموال ما را به غارت بردند1

1. مقتل الحسین ابو مخنف ، ص 201 ، سوگنامه آل محمد ، ص 500 .

مریم 5 ساله از مادرش پرسید: مامان خدا كیه؟ مادر گفت: خداوند یك نیروی خیلی بزرگیه كه دنیا را آفریده. مریم پرسید: نیرو چیه؟ مادر گفت: یعنی خدا قویه، خیلی قوی. مریم پرسید: پس خدا مثل باباست؟ مادر گفت: نه عزیزم! خدا كه آدم نیست. مریم گفت: یعنی مثل اون كه دیروز توی فیلم دیدیم؟ مادر آشفته در حالی كه لب هایش را می گزید با عصبانیت گفت: استغفرالله! نه بچه! این حرف های زشت را نزن. خدا یك نور درخشان و بزرگه. مریم پرسید: یعنی یك لامپ خیلی بزرگ مثل اون هایی كه تو شهر بازیه؟ مادر گفت: نه مثل نور لامپ، یعنی… و بعد مستأصل گفت: بچه چقدر سؤال می كنی برو دنبال بازی ات! مریم با نگاهی حیران و منتظر، و ذهنی پر از سؤال های بی جواب ساكت شد و در دل با خودش می گفت: یعنی خدا كیه؟! پانزده سال بعد وقتی مریم دانشجوی سال سوم دانشگاه بود به خاطر نگارش مقاله ای راجع به مبدأ آفرینش جایزه اول سمیناری را از آن خود كرد و مادر در حالی كه با تمام وجود به مریم افتخار می كرد خدا را سپاس می گفت كه دخترش جوانی عارف و خداشناس شده است. در همین حال خاطرات را مرور می كرد و متحیر بود چگونه در طول این سال ها دخترش این قدر متحول شده است. آیا او همان دختر بچه دیروز با آن سؤالات عجیب است؟

پژوهش های روان شناسان و نظریات شان در زمینه رشد دینی اطلاعات مفیدی را در اختیار ما- والدین و مربیان- قرار می دهد؛ نحوه درك و فهم كودكان و نوجوانان را از مفاهیم مجردی مثل خدا، شیطان، بهشت و… روشن می كند كه براساس آن نگرانی هایمان را در بعد تربیت دینی كاهش داده و می توانیم براساس ظرفیت فرزندمان روش های آموزشی مذهبی را در پیش گیریم. در ذیل به سیر تفكر مذهبی كودكان و نوجوانان می پردازیم.

شایان ذكر است كه این سیر با مسیر شناخت و تفكر در آمیخته است و به روشنی قابل تفكیك نیست بنابراین، این دو را در كنار هم مورد بررسی قرار می دهیم.

براساس نظریه روان شناسی«ژان پیاژه» كودكان در سنین 6-2سالگی از جهت شناخت در دوره پیش عملیاتی قرار دارند. از خصوصیات تفكر در این دوره می توان به خود محور بودن كودكان و تمركزگرایی آنان اشاره كرد. خودمحوری یعنی این كه كودك فقط از دریچه چشم خود و براساس مقدار توانایی های خود به پدیده های جهان نگاه می كند و نمی تواند دیدگاه های دیگران را مورد توجه قرار دهد. تمركزگرایی به این معناست كه كودك فقط می تواند به یك جنبه از پدیده ها توجه كند كه ممكن است آن جنبه مورد توجه، بعد مهمی از پدیده ها نباشد و بعد با این شناخت آن را به بقیه موارد تعمیم دهد. پس كودك در این سنین به بخش محدودی از یك مسئله توجه می كند. كودكی كه در این مرحله از تفكر قرار دارد در مورد مجردات هم اینچنین می اندیشد مثلاً در رابطه با مفهوم خدا، كودك وی را موجودی مادی و حتی به صورت یك انسان تصور می كند. بنابراین برای خدا دست و پا و سر و صورت قائل است. همچنین برایش خانه ای تصور می كند كه همان بهشت است و از آنجا به كارهای ما نگاه می كند و مواظب ماست، یا از بهشت به زمین می آید تا كارهای ما را درست كند. یا بهشت را باغ یا پارك بزرگی می داند كه انواع وسایل بازی و خوراكی دارد و می توان در آنجا بازی كرد و خوشحال شد و یا در مورد جهنم، آن را جایی می داند كه آتش زیادی در آن وجود دارد و یا در مورد شیطان او را یك آدم زشت تصور می كند كه روی سرش شاخ دارد. البته باید متذكر شد كودك این موضوعات را براساس گفته ها و شنیده ها تصور می كند.

روان شناس دیگری به نام گلدمن این دوره را تفكر مذهبی شهودی می نامد- دوره ای كه شناخت و تفكر در قالب تجارب و محسوسات حبس شده و محدودیت دارد. اما زمانی كه كودك وارد سن مدرسه می شود و یا به قول پیاژه وارد دوره عملیات عینی می شود كه حدود سن 11- 7 سالگی است، به تدریج توان غلبه بر محدودیت های فكری دوره قبل را پیدا می كند. مثلاً می تواند از چند بعد به پدیده ها بنگرد و همچنین از حالت خودمحوری اش كاسته می شود.

وی سعی می كند از طریق توجیهات فیزیكی، پدیده ها را توضیح دهد. بنابراین كودكان دبستانی تلاش می كنند خدا را به عنوان یك انسان فرض كنند، یك انسان خارق العاده و اعجاب برانگیز. توجیهات آنها گاهی مادی و خام، و گاهی فوق مادی می شود. مثلاً گاهی خدا را مرئی و قابل رؤیت و به شكل آتش و نور و گاهی نامرئی می پندارند و این مسئله بیانگر آن است كه كودك بین مرحله تفكر شهودی و عینی دست و پا می زند. به اعتقاد گلدمن این تفكر تا سن ? سالگی ادامه دارد اما از سن 13-9 سالگی دیدگاه كودك در مورد خدا از حالت یك انسان فوق العاده به یك موجود فوق طبیعی تغییر می یابد. گلدمن این مرحله را به طور كلی تفكر مذهبی - عینی می خواند.

دوره سوم كه پیاژه آن را مرحله عملیات صوری می نامد مقارن با بلوغ و دوره راهنمایی تحصیلی است. كودك در این مرحله از تفكر عینی به سمت تفكر انتزاعی حركت می كند، البته این حركت تدریجی است. نوجوان، در توجیه مسائل، از خیال پردازی های كودكانه فاصله می گیرد و به طرف استقراء و قیاس های منطقی پیش می رود. در مورد علت پدیده ها فرضیاتی را در ذهن می سازد و آنها را آزمایش می كند. این فرضیات در ابتدا با عناصر مادی محدود می شود اما به تدریج این عناصر كنار گذاشته شده می شود و تفكر شكل نمادین و سمبلیك و انتزاعی می گیرد، پس فرضیاتی خارج از حوزه تجارب خود وضع می کند و با استفاده از دلایل، آن را رد می کند یا می پذیرد. گلدمن این دوره را تفكر مذهبی انتزاعی می خواند و سن آن را از 14 -13 سالگی به بعد می داند.(شایان ذكر است كه سنین یاد شده در سیر تفكر مذهبی كودك تقریبی است و تأكید می شود كه نباید به عنوان سنین قطعی در نظر گرفته شود.) در نتیجه نوجوان خدا را به صورتی سمبلیك و جزء مجردات می داند و این كه خدا طبیعتی غیرمادی و روحانی دارد. گاهی از اوقات در بین نوجوانان هنوز حالت انسان پنداری خداوند دیده می شود كه شاید بتوان آن را ناشی از پایین بودن درجه هوشی یا بی علاقگی نسبت به مسائل دینی دانست.

از مطالب مشروح فوق درمی یابیم كه تحول مفهوم خدا همگام با رشد شناختی كودك است و هر دوره دارای ویژگی های انحصاری است. بنابراین لازم است در هر دوره بنا به تناسب خصوصیات ذهنی و شناختی به فرزندانمان  آموزش های دینی  را ارائه نماییم و اجازه دهیم كودكان دین كودكانه خود را داشته باشند و از طرح و تدریس عقاید پیچیده و مشكل برای آنها خودداری كنیم، چرا كه نمی توانند آن را درك كنند و چه بسا موجب بدفهمی و گریز آنها از دین شود. همچنین به لحاظ عاطفی بهتر است در این سنین خداوند را با صفات رحمت و رحمانیت معرفی كنیم و نه با صفات قهریت. از تأكید زیاد و افراطی روی اجرای دقیق و صحیح برخی احكام دین و عقوبت اجرا نشدن كاملاً صحیح آنها خودداری نماییم؛ چرا كه نگارنده این سطور به عنوان مشاور موارد متعددی از مراجعین به مركز مشاوره را ملاحظه نموده كه این تأكیدات افراطی باعث ایجاد وسواس های فكری  و عملی در آنها و باقی ماندن این مشكل تا سنین نوجوانی و بزرگسالی شده است. بهتر است طرح بسیاری از مسائل اعتقادی تا دوره تفكر صوری به تأخیر افتد. انتظار می رود در این مرحله نوجوان به دلیل افزایش توانمندی های ذهنی و شناختی، مسائل اعتقادی را از روی تفكر و تدبر و تأمل بپذیرد و تا پایان عمر از آنها حفاظت نماید.

یادش بخیر…

درست روز 13 رجب میلاد مولای متقیان سرور اوصیا برترین خلقت “ساقی کوثر مولا علی علیه سلام بود گز از اصفهان بردیم تا به مناسبت میلادش کام مسلمانان را شیرین کنیم اما کجا …جایی که همه بغض علی را در دل دارن و پیروانش را رافضی میدانند .

از در مروه که وارد شدیم هر بچه ای محرم شده بود و مشغول سعی بود  و احرامش را مثل سنی ها بسته بود میدیدیم به او یک گز میدادیم و میگفتیم میلاد علی رضی الله مبروک . خیلی خوشحال میشدند و میگفتند مبروک مبروک .هم تبلیغ روز ولادت مولا و هم نذر ما ادا و گز اصفهان هم جهانی شد :)

بعد از آن وارد حیاط مسجدالحرام شدیم  روز شکافتن مکه و شکفتن گل فاطمه بنت اسد بود رفتیم و دست بر شکاف کعبه زدیم و خدا را بخاطر اینکه مولود خانه اش را ولی ما قرار داد سپاس گفتیم .انشالله که در زمان ظهور فرزندش مهدی عج هم آنجا باشیم و دست ولیمان مولامان را بر سرمان احساس ودستشان را به نشانه بیعت بفشریم…

اَلامـه اَلزَهرا: لیلی

اللهم عجل لولیک الفرج

پیوند: http://womenhc.com/admin.php?ctrl=items&action=edit&p=103808&redirect_to=http%3A%2F%2Frayehevesal.womenhc.com%2F%3Fblog%3D311

لیلا امیرپور

مدرسه علمیه جامعة النور اصفهان خیابان حسین آباد

همایش غناء و موسیقی
پاییز 1393

چکیده
این مقاله در راستای آسیب شناسی غناء و موسیقی از دیدگاه قرآن و عترت می باشد که مشتمل بر سه بخش شناخت موسیقی غنایی ، بررسی غناء در آیات قرآن کریم و تفاسیر، و بخش سوم بررسی غناء و آثار آن از دیدگاه احادیث و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام می باشد. در این مقاله سعی شده است با گردآوری آیات و روایاتی که موضوعیت غناء و موسیقی دارند از منابع برجسته در این رابطه بتوان منبعی آسان برای دسترسی و استفاده در موضوع غناء از منظر اسلامی شیعی داشته باشیم، امید است توانسته باشیم قطره ای در دریای بیکران علوم قرآنی حدیثی در محضر حضرت بقیة الله الاعظم تقدیم کنیم.
و من الله توفیق

کلمات کلیدی: غناء ، موسیقی ، لهو ، صوت ، طرب ، آیات ، روایات ، نوازندگی ، خوانندگی

مقدمه
الحمدلله الذی من علی المومنین اذ بعث فیهم رسول من انفسهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و و یعلمهم الکتاب و الحکمه یامرهم بالمعروف و ینهیهم عن المنکر و یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث
علی الله توکلی و علی اصحاب الخمس توسلی فی کل امور الخاصه
قبل از آنکه به موضوع بحث بپردازیم لازم است با مفهوم فقهی و لغوی غنا و موسیقی آشنا شویم زیرا چنانچه ماهیت غنا و موسیقی برای ما روشن نشود موضوع بحث مجهول خواهد بود.
موسیقی یا موسیقا به معنای یونانی و غنا یا تغنی به مفهوم عربی از جمله موضوع هایی است که از لفظ گرفته تا مفهوم و مصداق همواره در معرفت و اندیشه دینی آبستن تاریخچه ای بحث انگیز و پر هیاهو بوده است اما چرا این موضوع از آغاز به صراحت مصداق روشن و بارزی نیافت و حدود آن از سوی شریعت مطهر تبیین نگردید. پاسخ این سوال نیاز به پژوهش مستقلی دارد در عین حال باید گفت موسیقی به عنوان یک هنر والا هم میتواند در خدمت و اصلاح جوامع بشری قرار بگیرد هم مورد سو استفاده زورمندان اشراف و افراد خوشگذران قرار بگیرد
آمیختگی آواز خوش بشر با عوارض ناسالم که محفل نظم و نظام اخلاق اجتماعی و نیز با رقص و میگساری و هرزگی توام باشد روح دین را از خود متنفر میسازد.
در اسلام دو عمل شبیه به هم یعنی موسیقی (نوازندگی) و غنا (خوانندگی) حرام است. چه انسان خودش نوازندگی و خوانندگی کند یا به آنها گوش دهد.
در اسلام هیچ حکمی اعم از وجوب و حرمت بی جهت نیست و قطعا حکم تحریم موسیقی و غنا به سبب مفاسدی است که در آنها است همچنان که در جوامع آلوده مشاهده می شود یکی از مهمترین وسایل اشاعه فساد اخلاقی در جامعه و به گمراهی کشاندن جوانان و ضایع ساختن استعدادهای آنان موسیقی و غناست. ولی متاسفانه برخی از مردم این دشمن خطرناک را در میان جامعه خود پرورش میدهند و عمر گرانبهای خویش را در راه آن تلف میکنند به گمان اینکه موسیقی خوشایند و شیرین است. غافل از اینکه موسیقی نیز مانند مار خوش خط و خال به ظاهر زیباست ولی در باطن سم کشنده ای است.
1
آنچنان با آغوش باز از موسیقی استقبال میکنند که گویی ندای جان فزای قرآن به گوش آنان نرسیده است و از سخنان پیشوایان دین اطلاع ندارند. کاش میدانستند که چه عواقب شومی را برای خود و فرزندان عزیز خویش به وجود می آورند.
در چنین جامعه ای وظیفه ی مذهبی هر مسلمانی ایجاب می کند تا آنجا که ممکن است در بیدار نمودن دیگران بکوشند.
آسیب ها و مضراتی که موسیقی بر اعصاب انسان گذارده موجب امراض گوناگون می شود و چگونه مغز و قوای فکری را به تدریج فلج کرده و از تفکر در مطالب علمی و حل معضلات اجتماعی عاجز و ناتوان می سازد و در نهایت افراد را سرگرم به لهویات می کند. قدرت درک مصالح و مفاسد خود را از دست داده و گرفتار فحشا و منکر و جنایات و خودکشی می شود. اینها و ده ها مفاسد دیگر که معلول انس با غنا و موسیقی بوده و از نظر دانشمندان مسلم و قطعی می باشد در این مقاله بررسی نمی شود بلکه این مقاله مشتمل بر تفسیر آیاتی از قرآن و روایات معصومین در رابطه با آسیب شناسی غنا و موسیقی است و در حد امکان با بیان ساده و عاری از اصطلاحات پیچیده علمی نوشته شده است و به لطف خدای منان و عنایت اولیای خدا و امام زمان(عج) امید داریم که با خواندن این مقاله دلی بیدار گشته و با نور هدایت الهی روشن گردد و خود را نیز از این معصیت خطرناک نجات دهیم.
به امید روزی که در سایه حکومت عدل و دولت کریمه امام عصر اروحنا لتراب مقدمه الفدا پرچم اسلام در سرتاسر جهان به اهتزار در آید و جهان اسلام به سعادت ابدی نائل شود.

2
مفهوم لغوی موسیقی
اصل واژه موسیقی یونانی است که در زبان عربی و فارسی نیز استعمال می شود. اهل لغت مفهوم آن را با عبارت های گوناگون بیان کرده اند که به برخی از آن ها اشاره می کنیم. در بیشتر موارد آمده است که
1- اَلموسیقی فَنُّ الغِناء والتَّرطیب، یونانیّتّها موسیکی و صاحِبُ الفَنِّ موسیقیّ
موسیقی به معنای فن آوازه خوانی سرود خوانی و شادی کردن است. لفظ یونانی آن موسیکا می باشد و صاحب این فن را در زبان عرب موسیقیّ گویند. (1)
2- در المنجد چنین آمده: اَلموسیقی فَنّ الغِناء و التَّرطیبِ وَالعامةُ تَقولُ موزیکا وَ تُطلِقُها عَلی بَعضِ آلاتِ الطَربِ (یونانیّه) اَلموسیقیّ مَن یَتَعاطی الموسیقی
موسیقی لفظ یونانی و به معنای فن خوانندگی و نوازندگی است و مردم عوام به آن موزیکا می گویند و مقصودشان بعضی آلات موسیقی می باشد و موسیقیّ به کسی گفته می شود که با موسیقا ارتباط داشته باشد.(2)
3- لغتنامه دهخدا: در رسال اخوان الصفا آمده است: (ان الموسیقی من الغناء و الغناء هو الحان مولفه)
منظور از موسیقی همان غناست و غناء مجموعه ای از آهنگ هاست.(3)
مفهوم لغوی غناء
واژه شناسان کلمه غناء را با عبارت های مختلف بیان کرده اند که به برخی از آن ها اشاره می شود:
1- در فرهنگ جامع آمده است: غناء آواز خوش و سرود است.
2- در فرهنگ عمید آمده است: غناء به آواز خوش سرود و آواز طرب انگیز گفته می شود.
3- در فرهنگ دانشگاهی هم همین معنا آمده است.
4- ابن اثیر در نهایه و ابن منصور در لسان العرب نوشته اند: کل من رفع صوته و والاه صوت عند العرب غناء
هرکس صدای خود را بلند کند و آن را کش بدهد صدای او در نزد عرب غناء نامیده می شود.

1- ص 252 ماده موسق 2- ص 779 3- ج 11 ص 16819

3
معنای اصطلاحی غناء
1- الغناء الصوت: غناء یعنی صوت.(1)
این تعریف نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه ابهاماتی دیگر را نیز به وجود می آورد. تعریف یک واژه برای مشخص کردن مفهوم وارد است نه مبهم تر کردن آن… نه مقصود از اینکه غناء صوت است چیست؟ آیا منظور از صوت صدایی است که غناء باشد؟ در اینصورت تعریف مستلزم دور صریح است زیرا در معرف خود از خود واژه ی شناخته نشده و مبهم معرف استفاده شده است.
2- الغناء رفع الصوت: غناء بلند کردن صداست.
3- الغناء مد الصوت: غناء کشیدن صداست.
4- الغناء حسن الصوت: غناء به هر صدای نیکو و زیبا گویند.(2)
5- الغناء تحسین الصوت: غناء زیبا ساختن و نیکو کردن صداست.
نقد و بررسی تعاریف
اولا: از پراکندگی معانی غناء به خوبی روشن می شود که هیچکدام از تعاریف دارای تعریف منطقی یعنی جامع افراد و مانع اغیار نیست و به بیشتر به شرح اسم و لفظ می ماند.
ثانیا: بیشتر تعاریف ناتمام و ناقص است. آنکه می گوید صوت است دیگر توضیح نمی دهد که چگونه صوتی است. آنکه می گوید غناء کشیدن صوت، زیبا ساختن و نازک کردن صدا است باز تعریف دقیقی از غناء نداده است زیرا هر صدای کشیده شده ی زیبا غناء نیست. پس لازم می دانیم که به تعریف اصطلاحی غناء بپردازیم.
مفهوم اصطلاحی غنا در اسلام
مفهوم اصطلاحی غناء در اسلام که موضوع حکم شرع قرار گرفته با مفهوم لغوی و عرفی آن تفاوت دارد زیرا اهل لغت صدای بلند، صدای زیبا، کش دادن صدا، ترجیع صدا، زیبا گرداندن صدا را با اختلاف تعبیرها غناء می دانند. فقهای عظام نیز برای غناء تعاریف مختلفی بیان فرموده اند به گونه ای که برای کسی که سبب این اختلاف را نداند موجب شگفتی می گردد مثلا:
1- اَلغِناء مَدُّالصَوت عَلی التَّرجیعِ المُطرب: کشیدن صوت به گونه ای که شامل ترجیع وطرب باشد غنا است.(3)
2- الغِناء هُوَ تَرجیعُ الصُّوت وَ مَدَّه: غناء ترجیع صوت و کشیدن آن است.(4)

1-مصباح المنیر ص 65.2 2-کفایة الاحکام مرحوم محقق سبزواری
3-شرایع الاسلام 128.4 4- قوائد الاحکام مرحوم علامه 236.2 الدروس 190
4
3- صوتٌ فیهِ ترجیع و مُطرِب اَو ما یُسَمی فی العَرَب غناءٌ: صوتی است که در آن ترجیع وطرب باشد در عرف عرب غناء نامیده می شود.(1)
از آنجا که در اکثر عبارات مذکور لفظ ترجیع و طرب آمده لازم می دانیم مفهوم این دو واژه آورده شود تا مفهوم غناء روشن گردد
معنای لغوی ترجیع
1- جوهری در صحاح گفته است: تَرجیعُ الصَوت تَردیدهُ فی الحَلق کَقِراءةِ اَصحابِ الاَلحان: ترجیع عبارتست از چرخاندن صدا در گلو همانگونه که صاحبان آهنگ می خوانند.
2- ابن اثیر در نهایة می نویسد: اَلتَرجیع تُریدُ القِراءةِ و منهُ تَرجیعُ الاَذانِ: ترجیع عبارتست از چرخاندن صدا و زیر و بم دادن به آن در قرائت قرآن و یا در اذان.
3- در فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی آمده است: مراد از ترجیع تردد صوت در حلق و دهان است با اوزان مخصوص بنابراین ترجیع عبارتست از آوا، آهنگ دادن به صدا، زیر و بم و چهچه ی صدا.
معنای لغوی طرب
1- فیومی در مصباح می گوید: (طَرِباٌ) فَهُوَ (طَرِبٌ) من باب تَعِبَ و (طُروبٌ) مُبالِغَة وَ هیَ خِفَةُ لِشِدَةِ حُزنِ اَو سُرور.. : فعل ماضی طَرِبَ مصدری از باب تعِبَ بتعُبُ اسم فاعل آن طَربٌ و صیغه مبالغه اش طُروب است.
و آن طرب یک نوع حالت سبکی است که در اثر شدت حزن یا شدت سرور و شادمانی به انسان دست می دهد البته مردم عوام، طرب را مخصوص سرور و شادمانی می دانند. طَرّبَ با تشدید از باب تفعیل به معنای ترجیع و کشیدن صداست.

1- مسالک الافهام 165.2
5
2- در المنجد آمده است طَرِبَ طَرَبً: اِهتزّ و اِظطرَبَ فَرَحاً اَو حُزناً: طرب یعنی از روی شادی یا حزن یا اندوه به اهتزاز و اظطراب در آمدن. پس طَرِب عبارتست از حالتیکه در اثر غم یا شادی به انسان دست می دهد به گونه ای که در اثر آن حرکات سبک و خلاف شان و وقار و متانت از او سر می زند. در حقیقت طرب حالتیست که در اثر احساسات شدید به انسان دست می دهد و موجب بروز حرکاتی خاص در او می شود که برای خود سزاوار نمی داند. خواه در اثر غم و غصه و مصیبت باشد خواه در اصر شادی و شعف. به عنوان مثال: کسی که عزیز او مرده است گریه می کند، آب چشم و بینی اش سیلان پیدا می کند، از ته دل با صدای بلند گریه می کند، بی حال به راست و چپ غش می کند. در حالیکه همین شخص در اوقات دیگر این حرکات را برای خود ناپسند و ضد وقار می داند. همچنین کسی که تحت تاثیر موسیقی یا غناء قرار می گیرد حرکات سبک و موزونی از او سر می زند که در سایر اوقات آن ها را ناپسند و ضد شان خود می شمارد بنابراین طرب دو نوع است: حزن و شادی، که هرکدام به دوگروه تقسیم می شود:
1- طرب طبیعی مانند حالت شادی و حزنی که از تولد یا مرگ فرزند به پدر و مادر دست می دهد یا حزن و اندوهی که از شنیدن مصائب اهل بیت حاصل می شود. همچنین سرور و شادی که برای مومن به هنگام افطار، روز عید فطر، هنگام ملاقات مومنین و پس از انجام اعمال صالح حاصل می شود یا غم اندوه هنگام ارتکاب گناه در مومن پیدا می شود و مقدمه توبه و پشیمانی از گناه می گردد پسندیده است.
2- طرب مصنوعی آن است که از آهنگ های موسیقی و غناء به دست آمده باشد به عنوان مثال کسی که هیچ غمی ندارد و یاد مصائب اهل بیت هم نیست آهنگی را گوش می دهد و در اثر آن محزون و گریان می شود و یا کسی که هیچ خبر مسرت بخشی به او داده نشده و عمل صالحی که موجب خشنودی او گردد انجام نداده در اثر شنیدن موسیقی یا غناء به گونه ای شاد می شود که حرکات غیر عادی از او سر می زند. این حالت طرب مصنوعی است.

6
منشا تاریخی موسیقی و غناء
گاهی خوبی و بدی چیزی را از طریق شناخت مخترع و بنیانگذار آن می توان به دست آورد یعنی اگر عمل و روشی به وسیله شخص محترمی یا با توصیه و سفارش او بنیان گذاشته و رواج یابد معلوم می شود آن عمل پسندیده و موجب تقرب به خداست. همچنین اگر عمل و سنتی به وسیله شخص خبیثی تاسیس شود در می یابیم که آن عمل ناپسند و باعث دوری از رحمت خدا می شود.
درباره موسیقی و غناء بر فرض اینکه هیچ دلیلی بر مبغوضیت آن ها وجود نداشته باشد (اگرچه ده ها دلیل وجود دارد) از همین راه می توان به ناپسندی آن ها پی برد. زیرا بر اساس دلایل موجود موسیقی و غناء به وسیله شیطان ملعون اختراع شده و در طول تاریخ به وسیله افراد غیر متعهد و بی مبالات به دین مانند سلاطین جور و ماموران فاسق آن ها رواج یافته است.
مخترع موسیقی
همانگونه که اشاره شد در برخی روایات اختراع موسیقی به شیطان نسبت داده شده است. در روایات سماعه از امام صادق (علیه السلام) میخوانیم: (لَمّا ماتَ آدَمُ شَمَتَ بِه ابلیسّ و قابیلُ فاجتَمعا فی الاَرضِ فَجَعَلَ اِبلیسُ و قابیلُ المَعارِفَ و المَلاهی شَاتَةً بِآدَمَ فَکُلُ ما کانَ فی الاَرضِ مِن هذا اَلضَربِ الذی یَتَلَذَّذُ بِهِ الناسُ؛ فَاِنَما هُوَ مِن ذلک)
آن گاه که حضرت آدم وفات کرد و شیطان و قابیل که دشمن او بودند خوشحال شده هر دو در محلی جمع شدند و به نشانه شادی برای مرگ آدم و شماتت او آلات موسیقی ساختند و نواختند پس هرگونه آلات موسیقی که در روی زمین باشد و مردم از آن لذت ببرند از نوع همان چیزی است که شیطان و قابیل اختراع کردند.(1)

1-وسائل الشیعه ج17 ص313، ابواب ما یکتسب به، باب 100 ح 5 (22630) ، فروع کافی ج 6 ص 431
7
مخترع غناء
در برخی دیگر از روایات اختراع غناء نیز به شیطان منسوب است و از او به عنوان اولین خواننده یاد شده است. حضرت علی(علیه السلام) برای اصحاب چهارصد مطلب از مطالبی که برای اصلاح دین و دنیای مسلمانان لازم است بیان کردند و فرمودند: اَلغِناءُ نَوحُ اِبلیسَ عَلی الجَنَة : غنا و آوازخوانی نوحه گری شیطان در غم فراق بهشت است.(1)
بدیهی است که شیطان همیشه دنبال کارهای خلاف دستور خدا بوده و هیچ کار مطلوبی انجام نمی دهد و از همین جا می توان به بدی غناء و موسیقی پی برد.
نتیجه
از مطالبی که گذشت چنین نتیجه گیری می شود: موسیقی و غنا از زمانی که به دست شیطان و قابیل اختراع شده همواره به صورت های گوناگون و با آلات مختلف دست تابعان شیطان و افراد بد کار بوده و هیچگاه افراد صالح به آن آلوده نشده اند. بنابراین غناء و موسیقی از کارهای باطل و شیطانی است.
(همچنین خداوند متعال حکیم بوده و از هرچه نهی کرده در آن مفسده مهمی وجود داشته است. خداوند انسان را برای رسیدن به کمال و تقوا آفریده است نه برای رذیلت و فساد و موسیقی سبب فساد اخلاق و دوری از تقواست و تاثیرات مخرب و منفی بر روان و اعصاب دارد و نه تنها موسیقی هیچگونه فایده طبی ندارد بلکه موجب ضعف اعصاب و مرض های روانی و سکته قلبی و مغزی نیز می شود).(2)

1-شیخ صدوق خصال ج 2 ص 631
2- نظرة الاسلام الی الموسیقی و الغناء محمد ابراهیم موحد قزوینی موسسة الوفا بیروت 1402

8
غناء و موسیقی از منظر آیات قرآن کریم
در قرآن مجید آخرین کتاب آسمانی و محکم ترین سند مذهبی مسلمانان آیاتی است که طبق نظر مفسران و روایات رسیده از پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بر غناء و موسیقی تطبیق گردیده و یا از مصادیق آن ها شمرده شده است که به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم:
آیه اول: در آغاز سوره لقمان ضمن بیان برخی از اوصاف گروه (محسنین) و (مومنین) سخن از گروهی به میان آمده است که درست در مقابل آن ها قرار دارند که سرمایه های خود را در راه بیهوده و گمراه ساختن مردم به کار گرفته اند و بدبختی دنیا و آخرت را برای خود می خرند.
*وَ مِنَ الناس مَن یَشتَری لَهوَ الحَدیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبیلِ الله بِغَیرِ عِلمٍ وَ یَتَخِذَها هُزواً اولئکَ لَهُم عَذابٌ مُهین*
*وَ اِذا تُتلی عَلیهِ آیاتُنا وَلّی مُستَکبِراً کَاَن لَم یَسمَعَها کَاَنَّ فی اٌذٌنِیهِ وَقراً فَبَشِرهُ بِعَذابٍ اَلیم*(1)
*بعضی از مردم سخنان بیهوده و باطل را می خرند تا مردم را از روی نادانی از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را به استهزا می گیرند؛ برای آنان عذابی خوار کننده است*و هنگامی که آیات ما بر او خوانده می شود مستکبرانه روی بر می گردانند گویی آن را نشنیده است، گویی اصلا گوش هایش سنگین است، او را به عذابی دردناک بشارت ده *
برخی از مفسران قرآن اعم از شیعه و سنی در شان نزول آیه شریفه نوشته اند شخصی به نام نضر بن حارث(2) شغلش تجارت بود و بیشتر به کشور ایران مسافرت می کرد ضمن سفرهای خود داستان هایی درباره رستم و پادشاهان عجم یاد گرفته و کتاب هایی در این زمینه خریداری کرده و به شهر مکه آورده بود و به مردم می گفت اگر محمد برای شما سرگذشت قوم عاد و ثمود را نقل می کند من نیز داستان های سهراب و اسفندیار و اخبار کسراء و سلاطین عجم را می گویم. گروهی از قریش قصه های او را جذاب و خوشمزه پنداشته و دور او جمع می شدند و در اثر سر گرمی به داستان های او از تشرف به محضر مبارک پیامبر(صل الله علیه و آله و سلم) و از شنیدن آیات الهی و در نتیجه از ایمان به خدا و پیامبر اسلام باز می ماندند. خداوند در مقام تقبیح از عمل او این آیه شریفه را نازل کرد.(3)
برخی از مورخان نیز گفته اند نضر بن حارث چند کنیز آوازخوان خریده بود و هرکس را که احتمال می داد می خواهد مسلمان شود همراه کنیزانش به سراغ او می رفت و به کنیزهای خود می گفت: غذا و شراب به او بدهید

1- سوره لقمان آیات 6 و 7 3- مجمع البیان 313.4 ، نورالثقلین 194.4، الکشاف 490.3
2- نضر بن حارث بن علقمه بن کلده از بنی عبدالدار بود در زمان محاصره پیامبر و حامیان او در شعب ابی طالب همراه عاصم بن وائل و ابوجهل راه های ورودی مکه را زیر نظر داشتند و هر واردی که بارش خوراکی بود تهدید می کرد که چیزی به بنی هاشم نفروشد و چیزی از آنان نخرد. اگر قبول نمی کرد اموالش را غارت می کردند.
9
و برای او غناء و ترانه بخوانید، در پایان به آن شخص می گفت این ها از نماز و روزه و جهاد و چیزهای دیگری که محمد تو را به آن ها دعوت می کند بهتر است و این آیه در مقام مذمت از عمل او نازل شد.(1)
معنای لهو
اگر انسان کار بی هدفی تنها به جهت وقت گذرانی انجام دهد به گونه ای که در اثر توجه و اشتعال به آن کار از کارهای مهم و حیاتی دیگر باز بماند آن کار را لهو گویند. فضل بن حسن طبرسی در جوامع الجامع آورده است لهو یعنی هر نوع باطلی که انسان را از کار خیر باز دارد. در یک جمع بندی می توان گفت لهو آن است که انسان را از حالت جدی و واقعی به حالت هزل و شوخی می کشاند.
معنای لهوالحدیث
علما و مفسران قرآن اعم از شیعه و سنی لهوالحدیث را غناء و موسیقی و چیزهای لغو و باطل و بیهوده و …. تفسیر نموده اند که به خلاصه ی مضمون سخنان برخی از آنان اشاره می شود:
1- شیخ طوسی می فرماید در معنای آیه دو قول است: یکی اینکه نضر بن حارث کتابی را می خرد که در آن لهوالحدیث است. و قول دیگر این است که در مقابل سخن حق لهوالحدیث را می خرد.
2- ابن عباس، ابن مسعود و مجاهد گفته اند لهو الحدیث عبارتست از غناء و این همان مطلبی است که از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است.(2)
3- علامه طباطبایی می فرماید که لهو به معنای چیزی است که انسان را از هدف مهم بازدارد و لهو الحدیث به سخن بیهود گویند که انسان را به خود مشغول ساخته و از حق بازدارد نظیر حکایات خرافی و داستان هایی که انسان را به فساد و گناه می کشاند. این انحراف گاهی بخاطر محتوای سخن است و گاه بخاطر اسباب و ملازمات آن از قبیل آهنگ یا امور همراه آن مثل آلات موسیقی و امثال این ها و لهوالحدیث شامل همه ی این موارد می شود.(3)
4- شیخ محمد سبزواری: لهوالحدیث عبارتست از آوازخوانی یا هرچیزی که انسان را از خدا و اطاعت او بازدارد از قبیل سخنان باطل، آلات موسیقی، افسانه ها و داستان هایی که حقیقت ندارد و ….(4)

1-تفسیر قرآن ج5 ص56 ، تفسیر طنطاوی ج8 ص123 2- التبیان ج 8 ص 271 ، منتخب التبیان ج 2 ص 714
3- تفسیر المیزان ج16 ص 209 4- الجدید فی تفسیر القرآن المجید ج5 ص382
10
فلسفه و حکمت مبغوض بودن غناء بخاطر امور باطل و فاسدی است که بر غناء عارض می شود وگرنه ذات غناء حرام نیست. آنچه موجب حرمت است گمراه کردن مردم و مانند آن است. تفاوت انسان وحیوان این است که انسان برای خوردن و خوابیدن و خوش گذراندن آفریده نشده بلکه باید با توجه به خداوند و معنویات اوج بگیرد و حیات واقعی را به دست آورد. موسیقی و لهو عاملی برای دوری از خدا و معنویات است و از آثار سوء لهو و موسیقی ایجاد غفلت و بی خبری و رخوت در انسان و ایجاد هیجانات کاذب و وادار کردن انسان به انجام دادن کارهایی که عاقلانه نیست. اصراف و ضررهای جبران ناپذیر اقتصادی بخاطر برگزاری مجالس موسیقی و عیش و نوش، نابودی اخلاق و فرهنگ و …. می باشد.
آیه دوم: *فَاجتَنِبوا الرِجسَ مِنَ الاَوثانِ وَاجتَنِبوا قَولَ الزور*(1)
*از بت ها و پلیدی ها اجتناب کنید و از سخنان باطل بپرهیزید.*
قول زور در کلام مفسران
1- شیخ طوسی در تفسیر التبیان می فرماید مراد از قول زور دروغ است و اصحاب ما (امامیه) روایت کرده اند که غناء و سایر سخنان ناحق که انسان را مشغول می کند داخل در مفهوم قول زور می باشد.(2)
2- علاوه بر تفسیر تبیان تفاسیر دیگری چون تفسیر قمی، ابوالفتوح رازی، مجمع البیان، منهج الصادقین، برهان، نورالثقلین، اطیب البیان، شبر، نمونه، جامع، صافی و المیزان یکی از وجوه و مصادیق قول زور را خوانندگی حرام و غناء آورده اند.
3- از سوی دیگر کلمه زور به معنای دروغ و باطل و آرایش دادن باطل و انحراف از حق به کار می رود. پس آنچه حرام و اجتناب از آن لازم است موارد فوق و هرآنچه از مصادیق این عنوان است می باشد. گاه ممکن است غناء از مصادیق این عناوین باشد در اینصورت قطعی است که این نوع غنا و موسیقی حرام است در حالیکه این نوع مورد اتفاق همه است.
4- همچنین آیه شریفه در مناسک حج نازل شده است. مناسک حج چنین است که هرکس برنامه های الهی را بزرگ دارد نزد پرودگارش برای او بهتر است. (چارپایان برای شما حلال شده مگر آنچه دستور منع آن بر شما خوانده شود.) از پلیدی ها یعنی از بت ها اجتناب کنیم و از سخنان باطل و بی اساس بپرهیزید در حالیکه هم برای خدا خالص باشید و هیچگونه شریکی برای او قائل نشوید و هر کس شریکی برای خدا قائل شود گویی از آسمان سقوط کرده و پرندگان او را می ربایند و یا تندبادی او را به مکان دوری پرتاب می کند.

1- سوره حج آیه 30 2- التبیان فی تفسیر القرآن ج7 ص312

11
5- درباره معنای قول زور مشخص است که قول زور مربوط به نوعی صوت نیست همچنین در روایات قول زور به (احسنت) و (آفرین) به کسی که خواننده با صدای غنایی تشویق می کند اطلاق شده در حالیکه احسنت قول و گفتار باطل نیست ولی اگر با این کلمه ترغیب بر گناه شود به ان قول زور اطلاق می گردد.
همچنان که گفته شد دستور دوری از قول زور در ضمن احکام حج بیان شده است. سوالی که به ذهن می آید اینست که چرا خدای متعال از میان این همه زشتی ها به دو مورد اشاره میکند (بت و قول زور)شاید به این جهت است که این دو مورد در زمان نزول آیه در اعمال حج زیاد به چشم میخورد و مردم به جهت فراوانی بت ها به آنها تقرب می جستند و سخنان باطل ایراد می کردند و شاید به گفته برخی از مفسران که در تفسیر قول زور اشاره به کیفیت لبیک گفتن مشرکان در مراسم حج در جاهلیت دانسته اند زیرا آن ها لبیک را که آیینه تمام نمای توحید و یگانه پرستی است آنچنان تحریف کرده بودند که مشتمل بر زننده ترین تعبیرات شرک آلود شده بود. می گفتند: (لبیک لا شریک لک الا شریک هو لک تملکه و ما ملک)
دعوتت را اجابت کردیم و به سویت آمدیم ای خدایی که هیچ شریکی نداری جز شریکی که مخصوص توست. تو مالک او و هرچه که او در اختیار دارد هستی.
بطور مسلم این جمله باطل و بیهوده بوده و مصداق قول زور است که به معنی سخن دروغ و باطل و خارج از اعتدال است.
قول زور در روایات
روایاتی که از پیشوایان معصوم(علیهم السلام) در تفسیر این آیه شریفه به ما رسیده است معنای قول زور را به روشنی بیان می کند که در این جا به بخشی از آن ها اشاره می کنیم:
عبدالعلی می گوید از امام باقر (علیه السلام) تفسیر این آیه را پرسیدم، ایشان فرمودند رجس اوثان، شطرنج (قمار) و مراد از قول زور غناء است.
آیه سوم: آن جا که قرآن کریم اوصاف بندگاه صالح و عبادالرحمن را بر می شمارد می فرماید:
*وَالَذینَ لایَشهَدونَ الزُور وَاِذا مَروا بِالَغوِ مَروا کِراما*(1)
*کسانی که گواهی به ناحق ندهند و چون با ناپسندی مواجه شوند با بزرگواری می گذرند*
لغو در لغت در برخی از روایات مترادف با لهو عنوان شده از جمله روایت محمد بن ابی عباد از امام رضا(علیه السلام) که می فرماید هو (سماع) فی حیّز الباطل واللهو اما سمعت الله و یقول اذا مروا باللغو مروا کراما. در این روایت لغو در ردیف باطل و سهو است.
1- سوره فرقان آیه 72
12
تفسیر آیه در کلام مفسران قرآن
1- شریف لاهیجی می نویسد احادیث اهل بیت (علیهم السلام) متکثر الورود است که مراد از زور غناء است، لیکن علی بن ابراهیم روایت کرده که مراد از زور غناء و مجالست با اهل لهو است؛ اعم از آنکه غناء باشد یا غیر آن(1)
2- امین الاسلام طبرسی: مراد از زور مجالس باطل شامل مجالس غناء، فحش و خناء هم می شود.
آیه چهارم
در سوره مومنون نیز هنگام بیان ویژگی های مومنان رستگار پس از بیان ویژگی خشوع در نماز می فرماید:
*وَالَذینَ هُم عَن اللَّغوِ مُعرِضون*(2)
*و آن ها که از بیهودگی روی گردانند.*
نظر مفسران در تفسیر آیه
1- امین طبرسی در تفسیر آیه می گوید مراد از لغو هر نوع کردادر و گفتار بی فایده و بی اهمیت و چیزهای زشت و ممنوع است که باید از آن ها اعراض شود.
2- در تفسیر شریف لاهیجی آمده است آن مومنانی که ایشان از قول و فعل بیهوده و بی فایده اعراض کنندگانند منظور این آیه بوده است.
3- در ارشاد مفید از حضرت امیرالمومنین(علیه السلام) روایت شده که فرمود همه حرف هایی که در آن ها ذکر خدا نباشد. و از حضرت امام صادق(علیه السلام) مروی است که مراد از لغو غناء و ملاهی است.(3)
آیه پنجم
درسوره قصص ضمن بیان برخی از اوصاف مسلمانان مومن به کتاب آسمانی می فرماید:
*و اِذا سَمِعوا اللَّغو اَعرِضوا عَنه*(4)
*و هرگاه سخن لغو و بیهوده بشنوند از آن روی می گردانند*
آیه در کلام مفسران
1- در تفسیر علی بن ابراهیم قمی در حدیثی آمده است: مراد از لغو در این آیه دروغ و لهو و غناست و اعراض کنندگان از آن امامان هستند که از همه این کارها اعراض می کنند.(5)

1- تفسیر شریف لاهیجی ج 3 ص 353 2- سوره مومنون آیه 3 3- ارشاد مفید ج3 ص218
4- سوره قصص آیه 55 5- تفسیر علی بن ابراهیم قمی ج 2 ص 141

13
2- در تفسیر نمونه پس از نقل مطلب فوق از تفسیر قمی می نویسد: پیداست که هر دو قسمت حدیث از قبیل بیان مصداق روشن است وگرنه لغو مفهوم گسترده ای دارد که غیر از این ها را نیز شامل می شود. و اعراض کنندگان از لغو نیز همه مومنان راستین هستند. هرچند امامان در صف مقدم جای دارند.(1)
آیه ششم
خدای مهربان در بیان برخی از مصادیق حکمت در قالب دستورهایی به رسول گرامی اش می فرماید:
*وَ لا تَقفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلم اِنَّ السَمعَ وَ البَصَرَ وَ الفُوادَ کُلٌ اولئکَ کانَ عَنهُ مَسئولا*(2)
*از آن چه به آن آگاهی نداری پیروی نکن چرا که گوش و چشم و دل همه مسئول هستند*
آیه در کلام مفسران
علی بن قمی با سند صحیح از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود:
روز قیامت هیچ بنده ای نمی تواند قدم بردارد تا از چهار چیز از وی سوال شود: عمرت را کجا صرف کردی؟ بدنت را در چه راهی فرسوده کردی؟ مالت را از کجا به دست آوردی و در کجا خرج کردی؟ و از دوستی اهل بیت (علیهم السلام) می پرسند.(3)
روایات پیرامون آیه
در حدیث مرسل آمده است مردی درباره گوش دادن به غناء و موسیقی از امام صادق(علیه السلام) سوالی نمود. امام او را از این عمل نهی کرد و این آیه را تلاوت نمود.
آیه هفتم
خداوند حکیم برای اینکه انسان را متوجه خطر نموده و از راه های گمراهی و فریب های شیطان آگاه نماید در خطاب به آن دشمن دیرینه انسان می فرماید:
* وَاستَفزِز مَنِ استَطَعتَ مِنهُم بِصَوتِک*(4)
*هرکدام از آن ها را می توانی با صدایت تحریک کن*
واژه استفزاز به معنای تحریک و برانگیختن است، تحریکی که سریع و ساده ولی در اصل به معنای قطع و بریدن چیزی است و استعمال این واژه در معنای تحریک و برانگیختن به جهت بریدن کسی از حق و کشیدن او به سوی باطل است.(5)
بیشتر مفسران صوت شیطان را به غنا و موسیقی تفسیر نموده اند.(6)

1- تفسیر نمونه ج 16 ص 114 2- سوره اسراء آیه 36 3- تفسیر قمی ج2 ص19
4- سوره اسراء آیه 64 5- ر-ک مفردات راغب تفسیر نمونه ج 12 ص 183 6-تفسیر تبیان 499.6 آلوسی 111.15
14
آیه هشتم
خدای متعال پس از بیان مطالبی درباره اقوام پیشین می فرماید:
*وَتَضحَکونَ و لاتَبکُون*واَنتُم سامِدون*(1)
*ونمی خندید و نمی گریید*و پیوسته در غفلت و هوسرانی به سر می برید*
آیه در کلام مفسران
1- سعید حوّی در الاساس فی التفسیر می گوید: وانتم سامدون یعنی شما آوازخوانی می کنید، یا غافل هستید یا مشغول لهو و لعب می باشید و یا از حق اعراض می کنید.
2- در تفسیر مجمع البیان در این باره آمده است: سمود به معنی لهو و بازی است و سامد یعنی لهو کننده میباشد. سمد در لغت به قبیل حمیر به معنای غناست چنانچه وقتی می گوید سمد لنا برای ما آواز بخوان.(2)
3- علامه طباطبایی در تفسیر آیات فوق می نویسد اشاره کلمه سمود به معنای لهو است و این آیه متفرع بر آیات گذشته و استفهام آن توبیخی است.
آیه نهم: خدای مهربان پس از بیان حکم نماز جمعه به قضیه ای که در زمان پیامبر اتفاق افتاده اشاره می کند:
*واِذا رَاوا تِجارَةً اَو لَهواً انفَضوا اِلَیها و تَرکُوکَ قائِما قُل ما عِندَالله خَیرٌ مِنَ اللَّهو وَ مِنَ التِجارَة والله خَیرُالرازقحین*(3)
*هنگامی که آن ها تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می شوند و به سوی آن می روند و تو را ایستاده به حال خود رها می کنند بگو آن چه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است و خدا بهترین روزی دهندگان است*
شان نزول آیه
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می نویسد کاروانی از تجار در روز جمعه هنگام نماز که رسول خدا در حال خطبه نماز جمعه بود وارد مدینه شد و به منظور اعلام ورود خود طبل و دهل زدند. مردم پیامبر را در حال خطبه رها کرده و به طرف کاروان رفتند. (به طوری که تنها 12 نفر باقی ماندند و پیامبر در این باره فرمودند اگر این 12 نفر باقی نمی ماندند پیامبر بر سر مردم سنگ می بارید.) آیه فوق به همین مناسبت لازم شد پس مراد از لهو در این آیه استعمال طبل، دهل، دایره و سایر آلات طرب به قصد جمع شدن مردم است.(4)
در تفسیر نمونه آمده است تعبیر به لهو اشاره به طبل و سایر آلات لهوی است در هنگام ورود قافله تازه ای به به مدینه می زدند که هم نوعی اخبار و اعلام بود و هم وسیله ای برای سرگرمی و تبلیغ و همانگونه که در دنیای امروز نیز در فروشگاه هایی که به سبک غربی است مشاهده می شود.(5)

1- سوره نجم آیه 60 و 61 2- الدور المنصور 132.6، روح المعانی 62.27
3- سوره جمعه آیه 11 4- المیزان ج 19 ص 274 5- تفسیر نمونه ج 24 ص129
15
لازم به یاد آوری است که چند آیه دیگر نیز برای اثبات آسیب غناء و حرمت آن در قرآن ذکر شده که به از حوصله ی این مقاله خارج است.

نتیجه
از جمله مطالبی که در این فصل نقل شد به دست می آید: در قرآن کریم آیاتی است که طبق تفسیر مفسران قرآن و روایات منقول از پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بر زشتی و حرمت و آسیب غناء و موسیقی دلالت می کند. نیز از نزول این آیات در سوره های مکی (اسراء، انبیاء، مومنون، فرقان، قصص، لقمان و نجم) و سوره های مدنی (حج، جمعه) این نکته به دست می آید که قرآن کریم از ابتدای نزول تا انتها با این عمل زشت و گناه خطرناک مبارزه کرده آن را عملی منفور و مطرود اعلام کرده است.
قرآن کریم همواره سعادت بشری و تمام ابعاد روحی انسان و استعدادهای آن را شناخته و راهکارهایی برای هدایت انسان از مسیر ضلالت و بطالت و شقاوت به مسیر سعادت و رشد و کامیابی ارائه داده و آسیب شناسی جامعی در این باره انجام داده است. فلذا بهترین و موثرترین دستورالعمل ها را در تمام ابعاد ریز و درشت زندگی در اختیار انسان ها قرار می دهد تا به سر منزل مقصود برساند از این رو به نکاتی مانند موسیقی و غناء که تاثیر قابل توجهی بر روح انسان و رشد و تعالی یا سقوط و افول وی می گذارد آنچنان توجه نموده است که چندین آیه از کتاب آسمانی به این موضوع پرداخته است. باشد تا ما و تمامی انسان با بهره گرفتن از این چراغ های هدایت الهی راه نجات خویش را پیدا کرده و شکرگذار عملی نعمات بی پایان الهی باشیم. ان شاء الله.

16
غناء و موسیقی از منظر روایات اهل بیت (علیهم السلام)
علاوه بر روایاتی که در تفسیر آیات وارد شده احادیث بسیاری نیز بصورت مستقل در کتاب های شیعه و سنی از پیشوایان معصوم درباره غناء (خوانندگی) و موسیقی (نوازندگی) نقل شده است که تعدادی روایات از کثرت به حد تواتر رسیده است.
مفهوم تواتر
تواتر در لغت به معنای پشت سر هم آمدن چند چیز با فاصله اندک می باشد و در اصطلاح علم الحدیث؛ خبر متواتر آن است که به وسیله راویان بسیاری نقل شود به حدی که اتفاق آنان بر دروغ یا اشتباه ممکن نباشد در نتیجه موجب حصول علم به مضمون آن گردد.
دسته بندی روایات
مجموعه روایات درباره غناء و موسیقی به پنج دسته تقسیم شده و از هر دسته چند روایات چند روایت را به عنوان نمونه نقل می کنیم:
دسته اول: روایات در ممنوعیت غناء و آوازخوانی
در روایات اسلامی درباره غناء و خانه ای که در آن غناء و آوازخوانی تعبیرهای تندی از قبیل بدترین صدا خبیث ترین موجودات و … دیده می شود. که به برخی از آن ها اشاره می شود.
امام صادق(علیه السلام): الغِناءُ یُورِثُ النِفاقَ وَیُعَقِبُ الفَقرَ*غناء موجب دورویی وتنگدستی میگردد.(1)
پیامبر اسلام(صل الله علیه و آله و سلم): اَلغِناءُ رُقیَةُ الزِنی* غناء مقدمه و افسون زناست(2)
امام صادق(علیه السلام): بَیتُ الغِناء لاتُومنُ فیه الفَجیعةُ، ولاتُجابُ فیه الدَعوَة و لایَدخِلُهُ المَلَک*خانه ای که محل غناء و آوازخوانی باشد از بلاهای خطرناک ایمن نمی باشد، در آن دعا مستجاب نمی شود و فرشتگان رحمت به آن خانه وارد نمی شوند.(3)

1- وسائل الشیعه ج17 ص 309 2- جامع الاحادیث الشیعه ج 22 ص 234 3- وسائل الشیعه ص309 ح22594

17
دسته دوم: روایات در مذوم بودن موسیقی و ممنوعیت آلات آن:
زوال غیرت اهل موسیقی: در حدیث موثق اسحاق بن جریر از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند:
فَاِذا کانَ کَذلِکَ نُزِعَ مِنهُ الحَیاءُ وَ لَم یُبال ما قالَ و لا ما قیلَ فیه*وقتی که چنین شد شرم و حیا از او برداشته شود به گونه ای که از سخنان نا روایی که به مردم می گوید یا مردم درباره او می گویند پروایی ندارد.(1)
بدبختی جامعه: از امام سجاد (علیه السلام) روایت شده است: لایُقَدِسُ اللهُ اُمَةً فیها بَربَطٌ یُقَعقَعٌ…*پاک و سعادتمند نمی شود ملتی که در میان آنان بربط به صدا در آید(2)
نگهداری آلات موسیقی وغضب خدا: امام صادق (علیه السلام) فرمود: مَن بَقی فی بَیتِه طُنبُورٌ اَربَعینَ صَباحاً فَقَد باءَ بِغَضَبٍ مِنَ الله*هرکس در خانه اش چهل روز تنبور بماند به غضب خدا گرفتار می شود.(3)
دسته سوم: روایات در نکوهش شخص خواننده و نوازنده:
آوازخوان ملعون: امام صادق علیه السلام فرمودند: المُغَنیةُ مَلعونةٌ مَن اَکَل کَسبَها*زن خواننده و کسی که از کسب او بخورد ملعون و مطرود از رحمت خداست(4)
دوری از رحمت خدا: پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) فرمودند:خَمسةٌ لایَنظٌرٌ اللهٌ اِلَیهِم یَومَ القیامَة-الی اَن قالَ و المُغَنی*خداوند در قیامت به پنج طایفه نظر نمی کند و یکی از آنان آوازخوان است.(5)
نفرین کبوتر بر خوانندگان و نوازندگان: در روایت آمده است روزی امام علی(علیه السلام) در مسجد کوفه نشسته بودند مردی شامی برخواست و سوال هایی مطرح کرد از جمله پرسید معنای هدیر(تکرار صدای کبوتر) چیست؟ حضرت فرمود: تَدعُوا عَلی اَهلِ المَعازِفِ و القَیّانِ و المَزامیرِ و العیدان*بر نوازندگان موسیقی و آوازخوانان نفرین می کند.(6)

1- جامع الاحادیث شیعه ح 12 2- وسائل الشیعه ج17 ص313 3- لئالی الاخبار ج 5ص219
4- وسائل الشیعه ج17 5- جامع الاحادیث ج22 ص233 6- جامع الاحادیث ص 249 ح 22

18
دسته چهارم: روایات در ممنوعیت گوش دادن به غناء و موسیقی:
همانطور که در قرائت قرآن، دعا و امثال آن علاوه بر قاری گوش دهنده نیز پاداش دارد درباره موسیقی و غنا نیز علاوه بر عقاب نوازنده و خواننده، گوش دهنده نیز عقاب دارد.
غناء عامل نفاق: عنبسه از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است: ِاستِماعُ اللَهوِ وَالغِناءِ یُنبِتُ النِفاقَ کَما یُنبِتُ الماءُ الزَرعَ* گوش دادن به لهو(موسیقی و غناء باعث رویش نفاق می شود همانگونه که آب زراعت را می رویاند.(1)
مقدمه قساوت قلب: در روایتی پیامبرگرامی اسلام ضمن وصیت خود به علی(علیه السلام) فرمودند:
یاعَلیُّ، ثَلاثَةٌ یُقسینَ القَلبَ: اِستِماعُ اللَهوِ، وطَلَبُ الصَیدِ، و اِتیانُ بابِ السُلطانِ* ای علی سه چیز است که موجب سنگدلی می شود: گوش دادن به لهو، دنبال شکار رفتن، و رفت و آمد به دربار پادشاه ستمکار(1)
عذاب شنونده غناء: پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) فرمودند: مَن قَعَدَ الی قینةٍ یَستَمِعُ مِنها صَبَّ اللهُ فی اُذُنِهِ اَلانُکَ* کسی که در مجلس زن خواننده بنشیند که به آوازخوانی او گوش دهد خداوند به گوش های او سرب خواهد ریخت.(2)
دسته پنجم: روایات در پرهیز از غناء و موسیقی و پاداش اخروی آن:
درخت خوش صدا در بهشت: مردی به پیامبر اسلام (صل الله علیه وآله و سلم) عرض کرد یا رسول الله من صدای خوب را دوست دارم آیا در بهشت صدای خوب هست؟ حضرت فرمودند نَعَم وَالَذی نَفسی بِیَدِه اِنَّ اللهَ لَیَامُرُ لِمَن اَحَبَ ذلِکَ مِنهُم بِشَجَرٍ یُسمِعُهُ صَوتً بِالتَسبیحِ ما سَمِعَتِ الاذان ِباَحسَنِ مِنهُ قَطٌ*آری سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، هرکدام از اهل بهشت که مایل باشند درختی در بهشت به دستور خدای مهربان با چنان صدای زیبایی تسبیح می گوید و به گوش او می رساند که هرگز گوش هیچ مخلوقی صدایی زیباتر از آن نشنیده است.(3)

1- ابواب ما یکتسب ص 314 باب 100 ح8 (22633) 2- کنزالعمال ج 15 ص220 (40669)
3- بحارالانوار ج 33 ص 547
19
شنیدن حمد و ثنای الهی در بهشت: قطب راوندی در لب اللباب می نویسد: فی الخَبَر اِنَ اللهَ یَقولُ یَومَ القیامَة مَلائِکَتی مَن حَفِظَ سَمعَهُ وَ لِسانَهُ عَنِ الغِناء فَاسَمِعوهُ حَمدی و الثّناءَ عَلَیَّ*در خبر است که خدای متعال در قیامت می فرماید: ای فرشتگانی که به حمد وثنای من مشغول هستید صدایتان را به گوش کسانی که در دنیا گوش و زبان خود را از غناء باز داشته اند برسانید.(1)

نتیجه
از مجموعه احادیث به دست آمده آسیب های دیگری همچون مقدمه بودن غنا برای بلاهای خطرناک، عامل نفاق و فقر بودن، از امور باطل بودن، زوال غیرت، بدبختی جامعه، مانع ورود ملائک و دفع رحمت الهی، پست و ملعون شدن، همنشین با شیطان شدن، عدم قبولی نماز تا چهل شب، کور و کر و لال محشور شدن در قیامت، قساوت قلب پیدا کردن بر غنا مترتب است از طرفی پرهیز از غنا علاوه بر پاداش های اخروی همچون شنیدن صوت خوش ثنا و حمد الهی فرشتگان در بهشت، مجالست و شنیدن صوت خوش حورالعین، شنیدن صدای قاریان بهشتی و … منافع دنیایی آن اعم از آرامش روان، افزایش تمرکز و توان بهره برداری علمی از مغز و روح، و آمادگی قلب و روح انسان برای شنیدن سخن حق به دنبال دارد.
همچنین در پنج عنوان ذکر شده که در اکثریت به حد تواتر نیز رسیده است استفاده می شود غنا و موسیقی هم برای خواننده و نوازنده و هم برای شنونده آن ها حرام است، مالی که خواننده یا نوازنده از این راه به دست آورده مال سحت و حرام و دهنده آن مال نیز مرتکب گناه زشتی شده است و کسی که از این گناهان پرهیز کند در آخرت به نعمت های بهتری می رسد.
خدایا در دنیا توفیق ترک گناه به ویژه ترک غناء و موسیقی به ما عنایت بفرما و در آخرت از نعمت هایی که برای پرهیز کنندگان از غناء و موسیقی آماده کرده ای عطا بفرما.
آمین یا رب العالمین

1- ابواب ما یکتسب به باب 19 ح34 (31951) ، جامع الاحادیث شیعه ج22 ص 236
20
منابع و مآخذ
1- رجب نژاد ، م ، نگرشی به مبانی فقهی موسیقی ، نشر عابد 1379 تهران
2- نوری ، م.ا ، موسیقی و غنا از دیدگاه اسلام ، نشر بوستان کتاب، 1385 قم
3- مختاری، ر - صادقی ، م ، غنا و موسیقی ، جلد 3 ، انتشارات تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1377 قم
4- قرآن کریم
5- حر عاملی ، شیخ محمد حسن ، وسائل الشیعه
6- مجلسی ، محمد باقر ، بحارالانوار
7- طبرسی ، فضل بن حسن ، جوامع الجامع ، التفسیر
8- البستانی ، فواد ، م.ت بندرگی ، محمد ، المنجد
9- طباطبایی ، محمد حسین ، تفسیر المیزان
10 - مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه
11- شیخ صدوق ، خصال
12- شیخ مفید ، ارشاد
13- دهخدا ، علی اکبر ، لغتنامه
14- علی بن ابراهیم قمی ، تفسیر
15- لاهیجی ، تفسیر شریف
16 - جامع الاحادیث الشیعه، فروع کافی، مجمع البیان، لئالی الاخبار، ابواب ما یکتسب، کنزالعمال، شرایع الاسلام، مصباح المنیر، مسالک الافهام، نورالثقلین، کفایة الاحکام مرحوم محقق سبزواری، قوائد الاحکام مرحوم علامه، الکشاف، التبیان، الجدید فی تفسیر القرآن، مفردات راغب تفسیر نمونه، روح المعانی، الدور المنصور

عمده ترين درس هاي عاشورا

اولين درس: هدايت قال النبي: إنّ الحُسَينَ مِصباحُ الهُدی وَسَفينَه النّجَاه[۱] مقدمه روز ششم ماه محرم است، کم کم به ايام عاشورا و تاسوعاي حسيني نزديک مي شويم. خدا را شاکريم توفيقي شد امسال در اين ايام کنار سفرة اهل بيت عليهم السلام بنشينيم. اين بحث را تحت عنوان عمده ترين درس هاي عاشورا تقديم مي کنم. عاشورا حادثة کوتاهي بود که در ساعاتي محدود و در سرزمين و مکاني معين اتفاق افتاد، اما نه به آن زمان محدود شد و نه به آن سرزمين. تمام تاريخ بشر را پر کرد و نام حسين در تمام سرزمين ها پيچيد، حتي قبل از تولد امام حسين. قبل از به دنيا آمدن اباعبدالله نام و ياد او ميان انبياي الهي مطرح است، وقتي قنداقة امام حسين را دست پيغمبر خدا دادند، حضرت فرمود: «رّبّنا …فَاجْعَل أفئِدَه مِنَ النّاسِ تَهوي إلَيهِمْ»؛ خدايا کاري کن قلب هاي مردم با اين حسين من مهربان شود، قلب هاي مردم را به سوي اين حسين جذب کن. همان دعايي که حضرت ابراهيم براي هاجر و اسماعيل نمود، وقتي زن و فرزندش را در سرزمين لم يزرع حجاز بر زمين گذاشت، نگفت خدايا، به آنها آب و غذا و مسکن بده، فرمود: « فَاجْعَل أفئِدَه مِنَ النّاسِ تَهوي إلَيهِمْ»؛خدايا قلب هاي مردم را به سوي اين ها جذب کن.[۲] اگر قلب ها جذب شد بقيه اش هم حل مي شود. شما نگاه کنيد هر حاجي اي که به مکه مي رود کارهاي هاجر را تکرار مي کند؛ هفت بار بين صفا و مروه با ياد حرکت هاجر به دنبال آب مي رود و مي آيد. چند بار سنگ هايي را که سمبل شيطان است رجم مي کند. حتماً بايد قرباني کند، چون «إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ»[۳]؛ خدا خواسته اين ها تا قيامت بماند. صفا و مروه از شعائر الهي است، اگر کسي به حج رفت و اين اعمال را انجام نداد حج او درست نيست؛ رجم نکرد حج او درست نيست؛ قرباني نکرد حجش درست نيست. چگونه بايد کار هاجر در تاريخ بماند، رجم ابراهيم بماند. امام حسين هم روز عاشورا صفا و مروه داشته، صفايش قتلگاه و مروه اش خيمه گاه بود. اگر هاجر هفت مرتبه اين مسير را رفت، حسين به دنبال مجروح ها و کساني که روي زمين افتاده بودند رفت. حسين هم رجم داشت، رجم او در برابر ده ها و صدها شيطان بود، آن هم با شمشير. امام حسين عليهم السلام وقتي رجم مي کرد شاعر خيلي قشنگ گفته، ترجمة شعر را مي گويم: وقتي حسين به قلب دشمن مي زد، همة دشمن را يک نفر مي ديد. ولي آن ها وقتي مي خواستند به حسين حمله کنند: «کُلُّ عُضْوٍ مِن حسين جُندُهُ»؛ هر عضو امام حسين را يک لشکر مي ديدند؛ و لذا هيچ کس جرأت نکرد تن به تن با حسين بجنگد. حسين هم رجم داشت و هم قرباني، آن هم قرباني هاي متعدد: شش ماهه، سيزده ساله، يازده ساله، قرباني هايي که خودشان مي آمدند براي قرباني شدن التماس مي کردند. نوجوان يازده ساله لباس پدر را پوشيده، شمشير او را بسته، لحظاتي نگذشت که خون پدرش روي زمين ريخته، آمده مقابل اباعبدالله مي گويد: آقا جان! به من هم اجازه بدهيد به ميدان برم. لباس رزم برايش بلند است، شمشير برايش بلند است. «شابٌ قُتِلَ أبوهُ فِي معرکَه»[۴]؛ نوجواني که پدرش تازه شهيد شده بود، حضرت فرمود: شايد مادرت راضي نباشد. – مادرش در کربلا بود،- شايد بخواهد تو را به عنوان يادگار نگه دارد. عرض کرد: يابن رسول الله، مادرم مرا فرستاده، مادرم اين لباس را بر تنم کرده، با رضايت مادرم آمده ام. به ميدان آمد نامش را نگفت. نگفت پدرم کيست، گفت: أميري حسين و نعم الأمير سرور فؤاد البشير النذير علي و فاطمه والداه فهل تعلمون له من نظير هر که مرا نمي شناسد؛ بداند آقايم حسين است، مولايم حسين است. اگر حسين را نمي شناسيد؛ علي پدرش است و فاطمه مادرش. «فهل تعلمون له من نظير»[۵] آيا شما مي توانيد نظيري براي چنين آدمي در عالم پيدا کنيد؟ کربلا اين صحنه ها را دارد، کربلا به بلنداي تمام تاريخ بشر است و مانده است. سفارش همة ائمه است سفارش همة انبياست. اميرالمؤمنين وقتي سال ها قبل از شهادت حسين به سرزمين کربلا رسيد، «فَصَلّي بِها الغداه ثُمَّ رَفَعَ إلَيهِ مِنْ تُرْبَتِها فَشَمَّها»؛ دو رکعت نماز در اين سرزمين خواند، خاک آن جا را بوسيد و فرمود: «وَاهاً لَکَ أيَّتُها التُّرْبَهُ»[۶]؛ خوشا به حال تو اي خاک، تو خاک کمي نيستي، انسان هاي بي نظيري روي تو به شهادت مي رسند. اين شخصيت با اين حادثة کوتاه، حادثه اي که در عرض چند ساعت واقع شد، اما اين حادثه در بطن خودش درس هاي فراواني دارد. من اين ها را براي مقدمه گفتم تا به اين نکته برسم، مقام معظم رهبري فرمود: ما بايد درس هاي عاشورا را يک به يک استخراج کنيم و در اختيار نسل امروز بگذاريم. مصيبت و روضه جاي خود بايد باشد، اما آنچه که بايد از عاشورا به روز شود پيام هاي عاشورا و نکته هاي عاشوراست. من امروز يکي از اين درس ها را براي شما مي گويم. اولين درسي که ما از عاشورا مي گيريم درس هدايت و درس ارشاد است. اين حرف را از کجا مي زنيم؟ از نامه اي که امام حسين به مردم بصره نوشت، در اين نامة کوتاه اما پرمفهوم هدف قيامش را گفت، نوشت: مردم بصره و سران بصره،«اَلا و إنَّ السُّنَّهَ قَدْ أميتَتْ»؛ سنت پيغمبر از بين رفته است. – ديگر کسي به سنت پيغمبر عمل نمي کرد. يکي از سنت هاي پيغمبر اين بود که بعد از ايشان امامت با اميرالمؤمنين و بعد با فرزندانش است، اين سنت زير پا گذاشته شده. خلافت شد وخلافت تبديل به سلطنت شد. قرار نبود خليفه فرزندش را به عنوان جانشين بگذارد، اما خليفه اين کار را کرد و خلافت موروثي شد، نسل اندر نسل ۱۴ حاکم از بني اميه و بعد بني عباس سلطنت کردند. بالاترين سنت پيغمبر که زير پا گذاشته شد همين بود که امامت تبديل به خلافت شد و خلافت تبديل به سلطنت شد. به سادگي با احکام دين بازي مي کردند، به سادگي روش هاي رسول خدا را زير پا مي گذاشتند. – مردم بصره، سنت مرده است، «وَإنّ البِدعَهَ قَد اُحيَيت»؛ بدعت در دين گذاشته شده. مشکل اين است، جوابش چيست؟ جوابش را امام حسين مي گويد، يک کلمه است: «فَإنْ تَسْمَعوا قَوْلي وَتُطِيعُوا أمْري»؛ اگر حرف منِ حسين را گوش دهيد، «أهْدِکُمْ سَبيلَ الرَّشادِ»[۷]؛ من شما را هدايت مي کنم. پس يک درس عاشورا هدايت است. و دليلش در نامة امام حسين به مردم بصره آمده است. بين شما اين جملة پيغمبر مشهور است:«إنَّ الحُسَيْنَ مِصْباحُ الهُدي»[۸]؛ حسين چراغ هدايت است. پس هدايت مهم ترين درس عاشوراست. امام حسين خيلي تلاش داشت تا روز عاشورا عده اي هدايت شوند، در مسير خود به خيمه عبيدالله حرّ جوفي رفت، به خيمة زهير رفت، با عبدالله بن مطيع صحبت کرد، هر کسي را مي ديد سعي مي کرد نصيحت کند، روز عاشورا خيلي نصيحت کرد، خيلي موعظه کرد تا شايد اثر کند، يک نفر هم يک نفر است که به آنها ملحق شود. داستان مورد اول: ابن ابي الحديد مي گويد: در جنگ صفين اميرالمؤمنين جنگ را شروع نمي کرد، چند نفر از لشکريان کوفه رفتند خدمت آن حضرت گفتند: آقا، پشت سر شما حرف هايي مي زنند، شايعاتي هست. آقا فرمود: چه مي گويند؟ گفتند: آقا، مي گويند يا اميرالمؤمنين از مرگ مي ترسد که جنگ را شروع نمي کند، و يا سپاه معاويه را مخالف دين و اسلام نمي بيند والا جنگ را شروع مي کرد، يا اميرالمؤمنين! ما زن و بچه هايمان را گذاشتيم، آمده ايم چرا نبرد را شروع نمي کنيد؟ آقا فرمود: هر دو مطلب غلط است؛ اما ترس از مرگ، اگر قرار بود علي از مرگ بترسد در جواني اش مي ترسيد حالا که پير شده ام، من از مرگ از همان اول نمي ترسيدم. – مي فرمود: به خدا قسم، علاقة پسر ابي طالب به مرگ بيش از بچه به شير مادر است- اول اين که از مرگ نمي ترسم. دوم: اين سپاه را هم سپاه مسلمان نمي دانم که ترديد داشته باشم آيا با آنها بجنگم يا نه. گفتند: آقا پس چرا جنگ را شروع نمي کنيد؟ فرمود: «عسي أن يَهتدي منهم احد»؛ شايد يک نفر از اين ها هدايت شود. کمي ما طول بدهيم، صحبت و نصيحت کنيم شايد يکي از اين ها هدايت شد، يکي از اين ها به مسير بيايد. مورد دوم: در جنگ صفين کسي قرآن مي خواند و با اميرالمؤمنين هم مي جنگيد، سورة نبأ را مي خواند: «عَمَّ يَتَسَاءلُون. عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيم».[۹] آقا اميرالمؤمنين شخصا به ميدان آمد و به او فرمود: جوان چه مي خواني؟ آقا قرآن مي خوانم. فرمود: «أ تَعْرِفُ النَّبَإ العَظيمَ الذَّي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ»؛ تفسيرش را هم مي داني؟ گفت: نه آقا، معاويه تفسير قرآن را ممنوع کرده و گفته فقط بخوانيد، هر چقدر که مي خواهيد، فقط قرآن بخوانيد. – قرآن خواندن بي فهم و بي درک و بي تفسير براي او ضرري نداشت. ابن عباس مي گويد به او گفتم بگذار قرآن را تفسير کنم. گفت: نه، فقط بخوانند، اگر مردم هم تفسير خواستند پيش خود ما بيايند از شماها بپرسند. چون اگر از ابن عباس تفسيرش را بپرسند او تفسير را درست انجام مي دهد چون شاگرد مکتب اميرالمؤمنين است. – حضرت فرمود: جوان مي داني معناي «عَمَّ يَتَسَاءلُون. عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيم»چيست؟ فرداي قيامت از خبر بزرگ از شما سئوال مي کنند، گفت: نه آقا نمي دانم. فرمود:«أنا واللهِ النَّبأُ العَظيمُ»؛ به خدا قسم مصداق اين آيه من هستم. آن خبر عظيمي که خدا مي گويد فردا از آن سئوال مي شود يک معنايش ولايت است – معناي ديگري هم دارد- حالا تو داري با مصداق اين آيه مي جنگي و آيه را هم مي خواني! جوان قدري به فکر فرو رفت گفت: آقا درست است. آمد به لشکر اميرالمؤمنين عليه السلام ملحق شد. اين را هدايت مي گويند، اين ارزش است. عصر عاشورا وقتي صداي «هل من ناصر»اباعبدالله بلند شد؛ کيست مرا ياري کند؟، هدفش باز هم هدايت بود. مورد سوم: بعضي نقل کرده اند دو جوان در سپاه ابن زياد يکي به نام سعد و ديگري به نام ابوالحتوف، نگاهي به هم کردند گفتند حالا برويم به امام حسين بپيونديم – همه ياران امام کشته شده بودند و آخرين نفر خود امام حسين مانده بود- اين دو جوان آمدند به امام پيوستند و شهيد شدند. بالاخره اثر دارد هدايت هدف اصلي است. در روايت داريم امام سجاد مي گويد: پدرم امام حسين روز عاشورا بعضي ها را نمي کشت همين طور که مي جنگيد از کنار آنها رد مي شد. سئوال شد چرا اين طور با اين ها برخورد مي کنيد و از کنار بعضي ها رد مي شويد، فرمود: در نسل اين ها محبّ ما وجود دارد. در نسل اين ها افرادي است که اهل هدايت است: هدف اصلي همين است لذا مي گويد:«ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِين»[۱۰]. جنگ، طب جراحي اسلام است، اگر کار از کار گذشت آن وقت نوبت جنگ است. چقدر امام حسين خطبه خواند؟! چقدر صحبت کرد؟! چقدر نامه نوشت؟! چقدر اين طرف و آن طرف سفير فرستاد حتي با عمر سعد صحبت کرد. مورد چهارم: دو بار امام با عمر سعد مذاکره داشته است يکي ششم محرم که يک طرف عمر سعد، پسرش حفص و غلامش و طرف ديگر ابا عبدالله الحسين، اباالفضل العباس و علي اکبر؛ مقابل هم نشستند، اباعبدالله به عمر سعد فرمود: «يا عمر اِتّق الله ولا تُشارک في دَمي»؛ پسر سعد از خدا بترس و در قتل من شرکت نکن، چرا در قتل من شرکت مي کني؟ عرض کرد: يابن رسول الله، من اگر در قتل شما و در اين جريان شرکت نکنم ضربه مي بينم. فرمود: چه ضربه اي مي بيني؟ گفت: خانه ام را از من مي گيرند. فرمود: من به تو خانه مي دهم. گفت: تجارت و کاسبي ام تعطيل مي شود و باغم را از من مي گيرند. فرمود: من به تو باغي مي دهم. گفت: خانه ام را از من مي گيرند. فرمود: من به تو باغي مي دهم که پدرم علي با دستان خودش درخت هايش را کاشته. گفت: آقا زن و بچه ام امنيت شان را از دست مي دهند. فرمود: من به تو امنيت مي دهم، من به آنها مأمن مي دهم. گفت: آقا اصلاً اين حرف ها نيست، حکم فرمانداري ري به اسم من خورده اگر در اين جريان شرکت نکنم ري به من نمي رسد. اباعبدالله فرمود: من که صادقم اين را که قبول داري – عمر سعد امام حسين را مي شناخت مي دانست اينها چه کساني هستند. خودش گفت: «والله اني اعلم حرمة أذي اهل البيت»؛ به خدا قسم مي دانم آزار اين ها حرام است، جايز نيست – فرمود: اگر در قتل من شرکت کردي به ري نمي رسي. آقا امام حسين جملة خيلي زيبايي دارد، امام صادق عليه السلام مي فرمايد: شخصي به امام حسين نامه اي نوشت، گفت: «يَابْنَ رَسُولَ اللهَ، عِظْنِي بِحَرفَيَن»؛ آقا دو کلمه مرا نصيحت کن. نصيحت بايد کوتاه باشد که زود اثر کند. حضرت برايش نوشت: اين نصيحت امام حسين است به اين آقا. البته اسم اين فرد در تاريخ نيست. معلوم نيست چه کسي است. يک نفر از حضرت خواست او را نصيحت کند. حضرت نوشت: مَنْ حاوَلَ أمْراً بِمَعْصِيَهِ اللهِ کانَ أفْوَتَ لِمَا يَرْجو وَأسْرَعْ لِمَجِیءِ مَا يَحْذَرُ[۱۱]؛ هر کس تلاش کند از راه گناه به هدفي برسد در آخر به آن هدف نمي رسد، ۱- اميدش نااميد مي شود. ۲- از هر چه مي ترسد زودتر به سرش مي آيد. هر کسي از کوچة گناه عبور کند کوچة گناه بن بست است. عمر سعد خواست از کوچة گناه به ري برسد، نرسيد. روز ششم محرم امام حسين با او مذاکره کرد. هر چه برايش گفت به گونه اي تفره رفت. وقتي حضرت بلند شد برود فرمود: ذَبَحَکَ اللهُ عَلَي فِراشِکَ عَاجِلاً وَلَا غَفَرَ لَکَ يَوْمَ حَشْرِک[۱۲]؛ ان شاء الله به زودي خداوند در رختخوابت جانت را بگيرد و روز محشر تو را نيامرزد. بعد وقتي مي رفت امام به اصحابش فرمود: او دارد مي رود ولي مي بينم يک روزي سرش بالاي نيزه است و بچه هاي کوفه سنگ بارانش مي کنند و با ذلت مي ميرد. همين هم شد، چند سال بعد بساط عمر سعد برچيده شد. عصر عاشوراي سال ۶۶ هجري ابراهيم بن مالک اشتر نشست روي سينة ابن زياد و سرش را از بدنش جدا کرد؛ يعني عصر عاشوراي ۵ سال بعد و صبح يازدهم هم سرش بالاي نيزه وارد کوفه شد. وقتي در مجلس مختار سر ابن زياد بالاي ني بود، مختار به او نگاه کرد کفشش را برداشت و به طرف اين سر خبيث پرتاب کرد. آنها بعد از اين حادثه چند سال توانستند دوام بياورند؟ چند سال توانستند حکومت کنند؟ يک مار کوچکي دور گردن ابن زياد پيچيده بود دائم لب و دندانش را مي گزيد، داخل دهانش مي شد و بيرون مي آمد. کسي آنجا بود، گفت: اين مزد چوب هايي است که به لب و دندان اباعبدالله زده. ظلم در همين دنيا خودش را نشان مي دهد. پيامبر فرمود:مِنَ الذُنوبِ تُعَجَّلُ عُقُوبَتُها وَلا تُؤَخَّرُ إلَي الآخِرَهِ.در روايات داريم يک سري از گناهان هست که خودش را زود نشان مي دهد و در همين دنيا عقوبتش را مي بيند. يکي از آن گناهان: وَالْبَغْيُ عَلَي النَّاسِ،[۱۳] ظلم است اين که انسان مظلومي را اذيت کند. فرمود خداوند زود به ظالم نشان مي دهد. اين عاقبت عمر سعد و اين هم عاقبت ابن زياد. پس يکي از درس هاي مهم کربلا درس هدايت است، درس ارشاد است. اولين حرف رسول گرامي اسلام حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم و اهل بيت همين است؛ يعني هدايت جامعه. نشانه هاي هدايت دراين جا يک سؤال مطرح کنم: نشانه هاي هدايت چيست؟ چگونه انسان مي تواند در مسير هدايت قرار گيرد؟ من چهار علامت و نشانه برايتان مي شمارم. ايمان به خدا قرآن مي فرمايد: اولين نشانة هدايت ايمان به خداست؛ إِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا[۱۴]. خدا هدايت مي کند کسي را که ابتدا رابطه اش را با او خوب کند. انابه و توبه قرآن کريم مي فرمايد: اگر کسي؛إلَيْهِ مَنْ أنابَ[۱۵] در زندگي اش توبه و بازگشت باشد «يهدي» خدا او را هدايت مي کند. مثال بزنم اگر شما مقصدتان تهران است، مي خواهيد به تهران برويد، اما اشتباهي جاده را به طرف کاشان برويد – اميرالمؤمنين مي فرمايد: اگر کسي در خلاف مسير حرکت کند هر چه با سرعت بيشتر برود، بيشتر از مقصد دور مي شود. شما هر چه سرعت ماشين را زياد کني، از تهران بيشتر دور مي شوي؛ چون مقصد را اشتباه مي رويد. حال آدم عاقل کسي است که اولين تابلويي را که ديد و متوجه شد اشتباه است برگردد. اما اگر بگويد برويم ببينيم آخرش چه خبر است، اين اشتباه است چون مسير را اشتباه مي رود، ممکن است در سرازيري قرار گيرد و ديگر نتواند خودش را کنترل کند. انابه معنايش اين است؛ يعني هر کجا ديدي داري اشتباه مي روي توجيه نکن برگرد. حرّ صبح عاشورا احساس کرد راه را اشتباه رفته است. پسرش مي گويد: پدرم آمد و مرا نصيحت کرد، گفت: پسرم؛ «يا بُنَي کراماتُ الدّنيا زائله و النّاسُ من الدنيا راحِلَهٌ»؛ پسرم اين دنيا همة کراماتش، همة زرق و برقش تمام مي شود، همة مردم از دنيا مي روند. [يک مدتي که از قضية کربلا گذشت افراد هر دو لشکر از بين رفتند فقط يک مقدار دير و زود داشت. پنج- شش سال نشد که اغلب قاتلان امام حسين و اهل بيت از بين رفتند. اکثر کساني که در کربلا بودند از بين رفتند]. فرمود: پسرم، دنيا زوال پذير است کراماتش، زرق و برقش تمام شدني است. بيا پيش امام حسين برويم: «نَلحقُ بالحُسين لِاَنّا نُفوزُ بالسّعاده»پسر فاطمه کربلا آمده، شايد اهل سعادت باشيم. خودش و پسرش خدمت اباعبدالله آمدند. ببين به کجا رسيد که مرحوم ملا علي کني رضوان الله تعالي عليه يک شب چهارشنبه به حر توسل پيدا کرد، [بين مردم آن منطقه مشهور و معروف است که شب چهارشنبه به حر توسل مي کنند] مي گويد: يک شب چهارشنبه رفتم کنار مقبرة حرّ و او را پيش امام حسين واسطه قرار دادم، گفتم: شما واسطه شو وضعم خوب بشود، بتوانم به مردم کمک و خدمت کنم. شب در عالم رويا حرّ را ديدم، بالاي سرم آمد و فرمود: بلند شو، آقايم حسين فرمود: به تو بگويم که آقاي تهران خواهي شد. ملا علي کني زمان ناصر الدين شاه، شخصيتي براي خودش بود. از او حساب مي بردند، وضع بسيار خوب و عالي اي داشت به مستمندان و فقرا کمک مي کرد. مي گويد: با توسل به امام حسين و واسطه کردن حرّ به اين جا رسيدم. خداوند چه مقامي به حر داد! انابه و بازگشت او باعث شد خداوند اين مقام و عظمت را به او بدهد. امام شخصي را دنبال عبيدالله بن حرّ جعفي فرستاد، او نيامد. بعد از قضية عاشورا پشيمان شد، متوجه شد چه جنايتي آفريده است، چه انسان هايي را کشتند! رو به خودش کرد و گفت: اي عبيدالله، پسر فاطمه را ياري نکردي، تا زنده اي تأسف بخور. ديگر براي بازگشت دير شده بود. بعضي وقت ها بازگشت سنگين و مشکل است. پس دومين علامت هدايت و انابه توبه است. سعي و تلاش قرآن مي فرمايد: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُم»[۱۶] اين يعني تلاش. انسان تا تلاش نکند به جايي نمي‌رسد. در روايات داريم: دعا کنندة بي عمل مثل تيرانداز بي تير است. تيرانداز ماهر باشد وقتي تير نباشد کاري نمي تواند بکند. فرمود: الَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا. شما تلاش بکن، شما قدم بردار، شما جلو بيا. شما تصميم بگير، هميشه با وضو باش. تمرين بکن. شما تصميم بگير هر روز هر چند سوادت کم است، قل هو الله را از روي قرآن بخوان. هر صبح يک آيه از قرآن بخوان. اينها در زندگي انسان نورانيت ايجاد مي کند. سه تا قل هو الله و معوذتين بخوانيد. انس با قرآن، انس با دعا داشته باشيد. اشکال ما اين است که انس ما با اينهاکم است، مزة اين ها را نچشيده ايم. چه خوب است انسان تمرين دائم الوضو بودن را بکند آن عالم بزرگ اخلاق نصيحت مي کند، مي گويد: سعي کنيد دائم با وضو باشيد. هر زماني که دستتان به قرآن خورد وضو داريد، نماز جماعت بود مي توانيد شرکت کنيد. مسجدي بود مي توانيد حضور پيدا کنيد. مي توانيد دعاکنيد، قرآن تلاوت کنيد. تمرين در زندگي تان باشد. پيامبر فرمود: أفّضّلُ الْعَمَلِ أدْوَمُهُ؛ بهترين عمل آن است که کم و مستمر باشد؛ وان قَلَّ.[۱۷] اگر انسان چهل روز روي يک صفت مثبت تمرين کند؛ روي نماز اول وقت صبح، روي دائم الوضو بودن، روي نماز جماعت، براي او ملکه مي شود. کارها را سخت نکنيم، هر چه سن بالاتر مي رود سخت تر مي شود. هر چه سن بالا مي رود سير صعودي سن است و سير نزولي اصلاح و تربيت. لذا فرمود: وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُم؛[۱۸] هر که در راه ما قدم بردارد، او را هدايت مي کنيم. پس سومين راه هدايت تلاش است. توسل به اهل بيت چهارم توسل به اهل بيت است. خودشان فرمودند، در زيارت جامعه کبيره مي خوانيم:وَأنْتُم نُورُ الأخيْارِ وَهُداهُ الأبرار[۱۹] شما منشأ هدايتيد. در رابطه با امام زمان مي گوييم: أيْنَ نَاشِرَ رَايَةِ الهُدي؛ کجاست انتشار دهنده و کسي که پرچم هدايت را دست مي گيرد. پس توسل و ارتباط با اهل بيت هم يک راه هدايت است. قرآن مي فرمايد: به هدايت آن کساني اقتدا کنيد که آنها هدايت يافته هستند. اين نيز يک راه کسب هدايت، که توسل و ارتباط با اهل بيت عليهم السلام و حضور در مجلس اهل بيت است. پس يکي از درس هاي مهم عاشورا درس هدايت است، سندش را هم برايتان گفتم؛ امام حسين در نامه اي که به مردم بصره نوشت خودش فرمود: من براي هدايت آمده ام، و آنها را نصيحت و موعظه کرد. خدايا به عظمت حسين آن کسي که مصباح هدايت است قسمت مي دهيم همة ما را در مسير هدايتت قرار بده. به عظمت اباعبدالله آني ما را به خودمان وامگذار. ________________________________________ [۱] مدينه المعاجز الائمه، ج ۴، ص ۵۲؛ فرهنگ عاشورا، ص ۵۱٫ [۲] بحارالانوار، ج ۱۲، ص ۸۹؛ فقه القرآن، ج ۱، ص ۲۹۱؛ تفسير نمونه، ج ۱۰، ص ۳۶۳٫ [۳] بقره، ۱۵۸٫ [۴] بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۲۷٫ [۵] بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۲۷؛ المناقب، ج ۴، ص ۱۰۴٫ [۶] بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۵۵؛ الامالي للصدوق، ص ۱۳۶؛ وقعه صفين، ص ۱۴۰٫ [۷] بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۳۸٫ [۸] مدينه المعاجز الائمه، ج ۴، ص ۵۲؛ فرهنگ عاشورا، ص ۵۱٫ [۹] نبأ، ۲-۱٫ [۱۰] بقره، ۲٫ [۱۱] الکافي، ج ۲، ص ۳۷۳؛ وسائل الشيعه، ج ۱۶، ص ۱۵۳؛ بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۳۹۲٫ [۱۲] بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۸۹٫ [۱۳] ثلاثٌ منَ الذّنوبِ تُعجَّلُ عُقُوبَتها ولا تُؤخَّر إلي الآخره عُقُوقُ الوَالِدَيْنِ وَالبَغي عَلَي النّاسِ وَکُفْرُ الإحسانِ (وسائل الشيعه، ج ۱۶، ص ۳۱۲؛ مستدرک، ج ۱۲، ص ۳۶۰؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۲۷۵). [۱۴] حج، ۵۴٫ [۱۵] إِنَّ اللّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَاب. (رعد، ۲۷). [۱۶] عنکبوت، ۶۹٫ [۱۷] مجموعه ورام، ج ۱، ص ۶۳؛ نهج الفصاحه، ص ۲۳۲، ح ۱۱۰٫ [۱۸] عنکبوت، ۶۹٫ [۱۹] من لايحضره الفقيه، ج ۲، ص ۶۱۵؛ التهذيب، ج ۶، ص ۹۹؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۳۱